Ο Ελευθέριος Βενιζέλος (1864-1936) ήταν Έλληνας πολιτικός που διετέλεσε πρωθυπουργός της Κρητικής Πολιτείας και επτάκις πρωθυπουργός της Ελλάδας. Υπήρξε εξέχουσα και εμβληματική φυσιογνωμία στην πολιτική ζωή των αρχών του 20ού αιώνα. Επί των ημερών του προσαρτήθηκαν στην Ελλάδα η Μακεδονία, η Θράκη, η Ήπειρος, η Κρήτη αλλά χάθηκε για πάντα ο μικρασιατικός ελληνισμός. Τι να πρωτογράψει λοιπόν κανείς για αυτόν τον άνθρωπο, σε τι να πρωτοσταθεί, τι να πρωτοαναφέρει; Ο ηθοποιός και θιασάρχης Γιάννης Μόρτζος και ο συγγραφέας Γρηγόρης Χαλιακόπουλος έκαναν μια αξιέπαινη επιλογή σκηνών και περιστατικών.
Η παράσταση είναι άρτια αλλά «βαριά». Κάνει μια επιλογή των σημαντικότερων περιστατικών της ζωής του Ελευθέριου Βενιζέλου και αναπαριστά πάνω στο σανίδι εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής, όπως ο Κουντουριώτης, ο Ζαΐμης και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος αλλά και ο Κεμάλ Ατατούρκ. Είναι γεμάτη από ιστορικά στοιχεία και αναφορές, είναι βαθιά μελετημένη και εμπλουτίζεται από κινηματογραφικά επίκαιρα και φωτογραφίες της εποχής. Επομένως, ο θεατής πρέπει να γνωρίζει ότι θα δει μια καλά μελετημένη, βαθιά ψαγμένη και ωραία στημένη ιστορική παράσταση. Παρ’ όλες τις δύο συνεχόμενες ώρες χωρίς διάλειμμα, δεν κουράζει, σε κανένα σημείο, δεν κάνει πουθενά «κοιλιά», πουθενά δε δυσανασχέτησα. Ρουφούσα όλες τις πληροφορίες και ξαναζούσα τρισδιάστατα όλα όσα έμαθα στα σχολικά εγχειρίδια αλλά κυρίως έξω από αυτά. Η ποικιλία των κωμικών εκφράσεων του βοηθού του Βενιζέλου, του Αντώνη, και οι παρουσίες των γυναικών στη ζωή του Έλληνα πολιτικού είναι κομμάτια της παράστασης που ελαφρώνουν την ατμόσφαιρα και βοηθούν τον θεατή να ανασυντάξει τις δυνάμεις του και να ετοιμαστεί για τις επερχόμενες πληροφορίες.
Το κείμενο είναι απόλυτα τεκμηριωμένο, άλλωστε όπως τονίζει ο συγγραφέας στο σημείωμα στο θεατρικό πρόγραμμα βασικό του στήριγμα ήταν το αρχείο του Ζαχαρία Μακατούνη αλλά και πλήθος άλλων πρωτογενών και όχι μόνο πηγών. Ο Ζαχαρίας Μακατούνης και ο γιος του, Αντώνης, συγκρότησαν ένα πλήρες αρχείο γύρω από τον Βενιζέλο και το δώρισαν στον δήμο Αθηναίων, ο οποίος ίδρυσε στο Πάρκο Ελευθερίας ένα Μουσείο που είναι ανοιχτό για το κοινό. Οι σκηνές εκφράζουν απόλυτα την εποχή που διαδραματίζονται, είναι σύντομες, ειδικά στους διαλόγους είναι και κοφτές, γεμάτες ένταση αλλά και χαλάρωση όπου χρειάζεται.
Ακολουθώντας το πρωθύστερο, η ιστορία ξεκινάει λίγες μέρες πριν τον θάνατο του Βενιζέλου, ο οποίος αναμιμνήσκει τα γεγονότα της ζωής του και ψάχνει να βρει σε ποια σημεία έκανε λάθος, συζητώντας με τη δεύτερη γυναίκα του, Έλενα Βενιζέλου-Σκυλίτση. Έτσι επιστρέφουμε στη Χαλέπα όπου ξεκίνησε την καριέρα του η εμβληματική αυτή φυσιογνωμία για να έρθουμε στην αποδοχή της πρότασης του Στρατιωτικού Συνδέσμου, στην πρωθυπουργία, στη συμμετοχή στους Βαλκανικούς, στη διαφωνία με τον βασιλιά Κωνσταντίνο, στον Εθνικό Διχασμό, στη μικρασιατική καταστροφή, στη Συνθήκη της Λωζάνης, στις δολοφονικές απόπειρες κ.λ.π.
Ο συγγραφέας θέλησε να φωτίσει όλες τις πλευρές της προσωπικότητας του Βενιζέλου, επομένως διάλεξε να αναπαραστήσει με ευρηματικό τρόπο τη ζωή του με την πρώτη του γυναίκα, τη Μαρία, ενώ ο χαρακτήρας της Έλενας ήταν μια γυναίκα που είχε να παλέψει με δύο γυναίκες: την Ελλάδα και το φάντασμα της Μαρίας, την οποία ο σύζυγός της ποτέ δεν ξεπέρασε. Παρ’ όλ’ αυτά, για μένα δε χρειαζόταν η σκηνή με τη γυναίκα που γνώρισε ο Βενιζέλος πριν τη Μαρία και τις απαιτήσεις που αξίωσε χρόνια μετά, ούτε η διακριτική αναφορά στη γοητεία του Βενιζέλου και την απήχησή του στις γυναίκες. Χωρίς να εκχυδαΐζει τον πολιτικό, ο συγγραφέας αναφέρει κατά καιρούς και τη μεγάλη του απήχηση στις γυναίκες, όμως δε χρειαζόταν τόσο πολύ.
Το σκηνικό της κυρίας Λαμπρινής Καρδαρά είναι καθαρά βοηθητικό, με μόνο το γραφείο του Βενιζέλου, στο οποίο διαδραματίζονται τα γεγονότα, όμως έτσι αφήνει άπλετο χώρο στους ηθοποιούς να κινηθούν στη σκηνή και να έχουν οπτική επαφή με αυτούς και οι τρεις πλευρές του θεάτρου, μιας που τα καθίσματα είναι τοποθετημένα περιμετρικά στις τρεις πλευρές της σκηνής. Ο προβολέας αναπαριστά με διαύγεια τις φωτογραφίες και τα επίκαιρα που εμπλουτίζουν και τεκμηριώνουν το κείμενο της παράστασης. Η μουσική του κυρίου Φίλιππου Περιστέρη είναι πολύ καλή και ενισχύει το συναίσθημα που πηγάζει από τη σκηνική δράση.
Ο κύριος Γιάννης Μόρτζος, μια εμβληματική και σημαντική φυσιογνωμία του νεοελληνικού θεάτρου, δίνει ολόθερμα τον εαυτό του και το ταλέντο του για να ζωντανέψει τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Το μακιγιάζ και το ντύσιμο αναπλάθουν μπροστά στον θεατή τη φιγούρα του πολιτικού και ο ίδιος ο ηθοποιός υπηρετεί τον ρόλο του πιστά, πότε με φόβο, πότε με αγωνία, πότε με ελπίδα, πότε με τύψεις, πότε με σιγουριά, πότε με αγάπη. Μια παλέτα φωνητικών χρωμάτων και εκφράσεων που με έπεισε απόλυτα.
Η κυρία Γιούλη Ζήκου ήταν μια αυστηρή αλλά και ερωτευμένη γυναίκα. Στητή, με φωνή καμπάνα, αστική κυρία αλλά και πληγωμένη γυναίκα, πότε με το βλέμμα της, πότε με την έκφραση υποστήριζε σθεναρά τον ρόλο της. Μου άρεσε πολύ που δε δίστασε να τσαλακωθεί όταν είχε να αντιμετωπίσει το ερωτικό παρελθόν του άντρα της ή όταν διαπίστωνε πως ουσιαστικά αυτός ο άντρας της χάρισε ταξίδια και όμορφες στιγμές αλλά όχι έρωτα.
Ο κύριος Βασίλης Σαμαριτάκης, ένας ηθοποιός που ακολουθεί μια από τις πιο διακριτικές καριέρες στον χώρο του θεάματος και πρέπει να τον ανακαλύψετε όπου κι αν παίζει, υποδύεται τον βασιλιά Κωνσταντίνο με πυγμή, αυστηρότητα και ακαμψία. Με τη βοήθεια των ανατριχιαστικών διαλόγων ζωντάνεψε μπροστά μου η σκηνή που οδήγησε την Ελλάδα στον εθνικό διχασμό του 1916 και ήθελα να σηκωθώ να μπουφλίσω όχι τον ηθοποιό αλλά τον ρόλο του, για τη στενομυαλιά και την εγωπάθειά του. Η φωνή του κυρίου Σαμαριτάκη ενίσχυσε σημαντικά την παρουσία του και είναι μια ακόμη άριστη επιλογή του κυρίου Μόρτζου για τον θίασό του.
Η Ελεάννα Πουλίδα υποδύεται τη Μαρία Κατελούζου, τον έρωτα του Βενιζέλου, τη γυναίκα που δεν ξεπέρασε ποτέ και του χάρισε δύο παιδιά. Για μένα ήταν μια από τις συγκινητικότερες σκηνές του έργου και από τα καλύτερα σκηνοθετικά ευρήματα. Ο Βενιζέλος, λίγες μέρες πριν πεθάνει, τη φέρνει στο μυαλό του και μαζί ξαναζούν τις μέρες του γάμου τους και του έρωτά τους. Η κυρία Πουλίδα είναι μια πανέμορφη κοπέλα και το φόρεμα που την ντύνει είναι ένα κομψότατο αριστούργημα.
Ο κύριος Μανώλης Γεραπετρίτης, με την αισθαντική φωνή του και το μεσαίο παράστημά του δίνει μια πολύ καλή ενσάρκωση σημαντικών προσωπικοτήτων, όπως ο δημοσιογράφος Κωστής Χαιρόπουλος, ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης και ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Ζαΐμης. Παίζει καλά, έχει τρομερή εκφραστικότητα και μου άρεσε πολύ.
Ο κύριος Νίκος Κανατάς είναι ένας πανύψηλος ηθοποιός με στεντόρεια φωνή που ζωντανεύει με αυστηρό τρόπο τον Κεμάλ Ατατούρκ σε άλλη μια ανατριχιαστική σκηνή του έργου. Στο πρόσωπό του αποτυπώνονται ταυτόχρονα η χαρά του νικητή και η λύπηση για τον νικημένο, η απόφασή του να βοηθήσει τον Βενιζέλο με το ελληνοτουρκικό σύμφωνο φιλίας αλλά και το μισό χαμόγελο του λύκου που χαίρεται στην αναμπουμπούλα.
Ο κύριος Βαγγέλης Πετρόπουλος είναι η έκπληξη της παράστασης γιατί ακροβατεί επικίνδυνα ανάμεσα στην κωμικότητα και τη γελοιότητα στον ρόλο του ως γραμματέα του Ελευθερίου Βενιζέλου, δείχνει όμως πως ξέρει πολύ καλά τη δραματική τέχνη, οπότε η ερμηνεία του ποτέ δεν ξεπερνάει το όριο. Είναι εκεί, χαμογελαστός, κωμικός όσο πρέπει, ανήσυχος όπου δει, να στηρίζει, να αγαπάει, να ενισχύει, να ατσαλώνει, να παρηγορεί. Μια πολύ σημαντική παρουσία στον θίασο και ένας ρόλος-κλειδί για την παράσταση. Απολαύστε τον!
Η κυρία Τιτίκα Μαρίνου υποδύεται την Παρασκευούλα, τη γυναίκα που γνώρισε ο Βενιζέλος πριν την Έλενα, και παίζει αρκετά ικανοποιητικά τη ναζιάρα και απαιτητική ταυτόχρονα γυναίκα.
Την παράσταση αξίζει να τη δείτε, γνωρίζοντας όμως ότι θα πάτε σε μια ιστορική, ντοκουμενταρισμένη, πλούσια σε γεγονότα υπόθεση, με ελάχιστες κωμικές νότες. Δε θα βαρεθείτε, ούτε θα κουραστείτε, αντιθέτως, θα εμπλουτίσετε τις γνώσεις σας γύρω από την ταραχώδη ζωή της Ελλάδας των αρχών του 20ού αιώνα και θα απολαύσετε μια καλοδουλεμένη, άψογα σκηνοθετημένη παράσταση με πολύ καλούς ηθοποιούς που προσωπικά τους αγάπησα όλους! Μου άρεσε επίσης πολύ ο δωρεάν καφές ή τσάι στο φουαγιέ του θεάτρου, που με κέρδισε ως ένδειξη φιλοξενίας που αγαπά και σέβεται τον θεατή.
Στα πλην: κάποιος άλλαξε τα ταμπελάκια και αντί για τσάι ήπια καφέ (από ευγένεια αλλά το μάτι δεν έκλεινε αν δε μίλαγε του Αυγερινού!), η παράσταση δεν έχει διάλειμμα (αλλά είναι τόσο συμπυκνωμένα τα γεγονότα και τόσο σφιχτοδεμένη που θα ήταν ιεροσυλία κάτι τέτοιο), κάποιες σκηνές δε χρειάζονταν.
Οι πολιτισμένοι λαοί κερδίζουν την εξουσία με την ψήφο των πολλών, κυβερνώνται με την ικανότητα των ολίγων και μεγαλουργούν με την πνοή του ενός.
Ελευθέριος Βενιζέλος
Με το έργο αυτό, πραγματώνεται μια επιθυμία μου κι ένα όνειρο πολλών ετών. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποτελεί την σημαντικότερη πολιτική προσωπικότητα της σύγχρονης ιστορίας μας. Κι ο δικός μου σκοπός, είναι να αποδώσω τη ζωή και το έργο του με τη μεγαλύτερη δυνατή αντικειμενικότητα.
Γιάννης Μόρτζος
Συντελεστές:
Συγγραφέας: Γρηγόρης Χαλιακόπουλος
Σκηνοθεσία: Γιάννης Μόρτζος
Σκηνικά-κοστούμια: Λαμπρινή Καρδαρά
Μουσική: Φίλιππος Περιστέρης
Video - οπτική απεικόνιση: Χριστίνα Οικονόμου
Φωτισμοί: Τάκης Ποδαρόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Ειρήνη Παπαδημητρίου
Φωτογραφίες: Δημήτρης Ασπιώτης
Γραφικά: Βαγγέλης Καλαϊτζής
Προβολή-επικοινωνία: Νατάσα Παππά
Παίζουν: Γιάννης Μόρτζος, Γιούλη Ζήκου, Νίκος Κανατάς, Βασίλης Σαμαριτάκης, Ελεάννα Πουλίδα, Μανώλης Γεραπετρίτης, Βαγγέλης Πετρόπουλος και Τιτίκα Μαρίνου
Κάθε Τετάρτη στις 19:00, Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο στις 21:00 και Κυριακή στις 19:00
Διάρκεια: 1 ώρα και 40 λεπτά
Στο Θέατρο Τέσσερις Εποχές - Γιάννης Μόρτζος, Μοσχονησίων 36, Πλατεία Αμερικής, 2108812289
