Η Φιλιώ Χαϊδεμένου γεννήθηκε στα Βουρλά της Μικράς Ασίας το 1899 και πέθανε στη Νέα Φιλαδέλφεια το 2007. Έζησε τα φρικτά γεγονότα της σφαγής των Ελλήνων το 1922 και ταλαιπωρήθηκε πολύ ώσπου να έρθει στην Ελλάδα και να ριζώσει. Κατάφερε όμως όλο αυτόν τον πόνο και το αίμα και το σκοτάδι να τα μετατρέψει σε μνήμη για τις νεότερες γενιές, μη σταματώντας να μιλάει για τον ελληνισμό της Μικράς Ασίας, το άδικο αίμα που χύθηκε και φυλάσσοντας με αγάπη και φροντίδα κάθε τεκμήριο της εκεί ζωής. Το όνειρό της πραγματοποιήθηκε το 2007, λίγες μέρες πριν πεθάνει. Το μουσείο «Φιλιώ Χαϊδεμένου» περιμένει τους επισκέπτες στο κτήριο του Παγκόσμιου Πολιτιστικού Ιδρύματος Διασποράς Ελληνισμού «Ανδρέας Παπανδρέου» στη Νέα Φιλαδέλφεια.
Και ναι, αυτή η πολυτάραχη ζωή αποτυπώθηκε σε θεατρική μορφή και παρουσιάζεται στο θέατρο Βεάκη, όπου η Δέσποινα Μπεμπεδέλη στον ρόλο της κόνα Φιλιώς δίνει ρεσιτάλ ερμηνείας! Με απλά, σχεδόν αφαιρετικά σκηνικά, με καταπληκτική μουσική υπόκρουση, με έξυπνη σκηνοθεσία, με την αδαμάντινη φωνή του Ζαχαρία Καρούνη, στήθηκε μια παράσταση γεμάτη αναμνήσεις, κλάμα και αισιοδοξία, δοσμένη με αγάπη και μέτρο.
Η Δέσποινα Μπεμπεδέλη συζητά με τον εγγονό της για τις καλές και τις κακές στιγμές στα Βουρλά της Μικράς Ασίας, πώς γεννήθηκε, τι έζησε, πώς ήταν ως μαθήτρια. Κι όταν ο εγγονός της έλεγε για την καταστροφή, εκείνη έβαζε τις φωνές: «Άσε με, είμαι ακόμη στις ωραίες μας μέρες, άστα αυτά!» Και στην πορεία του έργου η σφαγή, το αίμα και η καταστροφή άρχισαν να πυκνώνουν με έναν τρόπο σχεδόν υποδόριο. Κι εκεί που θαύμαζα τον κόσμο εκείνης της εποχής για τη χαρά του και τα γλέντια, για το ήθος και την κουλτούρα του, αρχίζει η σφαγή και η οδύσσεια της οικογένειας της Φιλιώς. Με πολύ καλή υποστήριξη από τους άλλους ηθοποιούς, οι σκηνές αναβίωσαν μπροστά στα μάτια μου με μια ωμότητα και έναν ευρηματικό αφαιρετικό τρόπο. Δάκρυ, δυστυχία, περιπέτεια, βία, αδικία. «-Και μετά ήρθες στην Ελλάδα. -Κι εκεί Ελλάδα ήταν».
Στο δεύτερο μέρος ξετυλίγεται η ζωή της Φιλιώς στην Ελλάδα, πού δούλεψε, πού έζησε, πώς γνώρισε τον άντρα της, πώς κυνήγησε το όνειρό της για ένα μουσείο του ελληνισμού της Μικράς Ασίας. Οι δυσκολίες της Κατοχής, οι όμορφες στιγμές στη ζωή της γιαγιάς όλων μας, χωρίς να μακρηγορεί ιδιαίτερα και χωρίς να βαρεθώ καθόλου. Πάντα και όλα με μέτρο! Και το τέλος, αχ, αυτό το τέλος. Αν δε δακρύσεις στο φινάλε του πρώτου μέρους, θα δακρύσεις στο φινάλε της παράστασης. «Με λένε Φιλιώ. Και φίλιωσα το φως με το σκοτάδι».
Καλοστημένη και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα παράσταση, στην οποία μου άρεσε που υπήρχε και σκηνική δράση και δεν έπαιζαν μόνο δύο άτομα, όσο μεγάλη υποκριτική δεινότητα κι αν είχαν. Το μάτι ξεκουραζόταν ανά τακτά διαστήματα, οι σκηνές ήταν κωμικές αλλά και δυσάρεστες, οπότε έβγαινε ένα ισορροπημένο αποτέλεσμα.
Πρόκειται για μια παράσταση που εξιστορεί τα δεινά και τον ξεριζωμό των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και σίγουρα θα φέρει δάκρυα στα μάτια ακόμη και εκείνων που δεν έχουν ρίζες ή ακούσματα από εκείνες τις εποχές.
Η Δέσποινα Μπεμπεδέλη, ένας βράχος υποκριτικής, παίζει μοναδικά τη γιαγιά Φιλιώ, πότε με σκέρτσο νέας κοπέλας, πότε με σκυφτούς ώμους ταλαιπωρημένης γυναίκας, πότε με καλοπιάσματα συζύγου, πότε με άδειο βλέμμα στις δύσκολες στιγμές, πότε με σιωπές και νοήματα όταν πρέπει. Ποικιλία εκφράσεων, συναισθημάτων, κίνησης.
Πολλά μπράβο!
Τι να γράψω τώρα για τον Ζαχαρία Καρούνη; Μια φωνή που πάλλεται από συγκίνηση, σείεται με αυστηρότητα, χαϊδεύει τους φθόγγους και τις νότες, αποδίδοντας ένα εξαίσιο μουσικό σύνολο από μόνος του; Διακεκριμένη μορφή του παραδοσιακού τραγουδιού, αναγνωρισμένος και δοκιμασμένος αοιδός, ένα αηδόνι που τραγουδάει πάνω από τις στάχτες του ελληνισμού. Υποκριτικά, ο ρόλος του δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις, όμως τον υπηρετεί με αγάπη, σοβαρότητα και ενδιαφέρον. Πότε σκανταλιάρικο παιδί, πότε αυστηρός κριτής των δρώμενων, πότε ζωηρός και πότε σιωπηλός, είναι ένα αντάξιο συμπλήρωμα της πρωταγωνίστριας.
Η Χαρά Κεφαλά, μια υπέροχη φωνή που σπανίως ακούγεται, είναι ανάμεσα στους ηθοποιούς και δίνει τον δικό της τόνο. Υποδύεται στην αρχή τη μητέρα της Φιλιώς και με τα λόγια και τη στάση της αναβιώνουμε την καθημερινότητα σε ένα μικρασιατικό σπίτι στις αρχές του 20ού αιώνα. Ευτυχώς, μας χαρίζει και τη φωνή της, τραγουδώντας στο δεύτερο μέρος για να βοηθήσει κατά κάποιον τρόπο τη δράση της Δέσποινας Μπεμπεδέλη. Ο Αλέξανδρος Καλπακίδης έχει ένα δύσκολο δίπολο: τον πατέρα της Φιλιώς που πεθαίνει στην πορεία τους να βγουν στη θάλασσα και να σωθούν και τον σύζυγο της Φιλιώς, που δεν μπορεί να αντισταθεί στα σκέρτσα και στα τσαλίμια της και της κάνει τις χάρες. Κατάφερε να υποστηρίξει ακριβοδίκαια και τους δύο ρόλους. Ο Αλκιβιάδης Μαγγόνας και η Εμμανουέλα Χαραλάμπους-Ένγκελ υποστηρίζουν με τον δικό τους τρόπο την παράσταση, εντασσόμενοι αρμονικά στο υπέροχο σύνολο. Όποιος δε δακρύσει με την κραυγή του Αλκιβιάδη, να έρθει να του δώσω πίσω τα λεφτά του εισιτηρίου. Τέλος, η μουσική είναι εξαιρετική, αποτυπώνει τα μουσικά ακούσματα της εποχής και του τόπου, ντύνει μοναδικά τη φωνή του Ζαχαρία Καρούνη και των υπόλοιπων ηθοποιών και χρησιμεύει και για μουσική υποστήριξη σε άλλες σκηνές (ειδικά η έναρξη με τον ήχο της θάλασσας... ...αχ, αυτή η θάλασσα).
Να πάτε λοιπόν να δείτε αυτήν την παράσταση, ξέροντας ότι θα κλάψετε αλλά θα γεμίσετε και δύναμη και αισιοδοξία. Καλοδουλεμένη, καλοκουρδισμένη, με ηθοποιούς άξιους να φέρουν σε πέρας τον ρόλο τους, προσδίδοντας επιπλέον ένα βάθος στον χαρακτήρα που υποδύονται και καταφέρνοντας να φτιάξουν ένα σύνολο γεμάτο συναισθήματα, εικόνες, μουσική και τραγικές στιγμές! Το κείμενο της παράστασης μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μωβ Σκίουρος. Στα μείον η υψηλή τιμή του θεατρικού προγράμματος: 4 ευρώ για ένα 16σέλιδο φυλλάδιο, φροντισμένο μεν, με ωραίες φωτογραφίες και τα απαραίτητα κείμενα, αλλά φυλλάδιο.
Από το δελτίο τύπου και ταυτότητα της παράστασης:
Η Φιλιώ Σιδέρη-Χαϊδεμένου φτάνει στην Ελλάδα μέσα στο ταλαίπωρο προσφυγικό κύμα της Μικρασιατικής Καταστροφής (1922). Είναι μόλις 23 ετών και γεννημένη στα Βουρλά, λίγο έξω από τη Σμύρνη. Η Φιλιώ γεννήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 1899 και έφυγε πλήρως ημερών το 2007, στα 108 της χρόνια και ενώ γνώρισε τρεις αιώνες ιστορίας. Η γυναίκα διακρίθηκε για την τόλμη, τον δυναμισμό της, την αποφασιστικότητά της... εφόδια στον αγώνα της για την διατήρηση του Μικρασιατικού πολιτισμού. Η παράσταση βασίστηκε σε προσωπικές της μαρτυρίες και περιλαμβάνει μουσικές και τραγούδια που την συντρόφευαν στη ζωή της.
Παίζουν: Δέσποινα Μπεμπεδέλη, Ζαχαρίας Καρούνης, Χαρά Κεφαλά, Αλέξανδρος Καλπακίδης, Εμμανουέλα Χαραλάμπους-Ένγκελ, Αλκιβιάδης ΜαγγόναςΗ Φιλιώ Σιδέρη-Χαϊδεμένου φτάνει στην Ελλάδα μέσα στο ταλαίπωρο προσφυγικό κύμα της Μικρασιατικής Καταστροφής (1922). Είναι μόλις 23 ετών και γεννημένη στα Βουρλά, λίγο έξω από τη Σμύρνη. Η Φιλιώ γεννήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 1899 και έφυγε πλήρως ημερών το 2007, στα 108 της χρόνια και ενώ γνώρισε τρεις αιώνες ιστορίας. Η γυναίκα διακρίθηκε για την τόλμη, τον δυναμισμό της, την αποφασιστικότητά της... εφόδια στον αγώνα της για την διατήρηση του Μικρασιατικού πολιτισμού. Η παράσταση βασίστηκε σε προσωπικές της μαρτυρίες και περιλαμβάνει μουσικές και τραγούδια που την συντρόφευαν στη ζωή της.
Διασκευή: Άνδρη Θεοδώτου
Σκηνοθεσία: Βασίλης Ευταξόπουλος
Σκηνικά-Κοστούμια: Άγγελος Αγγελής
Μουσική-Καλλιτεχνική επιμέλεια: Ζαχαρίας Καρούνης
Μουσική Διδασκαλία: Χαρά Κεφαλά
Πρωτότυπα τραγούδια: Στίχοι: Χρίστος Γ. Παπαδόπουλος, Μουσική: Ζαχαρίας Καρούνης. Σαντούρι: Πάνος Βέργος, Κρουστά: Μανούσος Κλαπάκης
Διευθυντής φωτογραφίας: Τάσος Παλαιορούτας
Βοηθός σκηνοθέτη: Βίκυ Πάστρα
Επιμέλεια Video: Σπύρος Πανταζής
Φωτογραφίες: Γιώργος Σπανός
Επιμέλεια Παραγωγής: Σία Παπαγεωργίου (Τέχνης Πολιτεία)
Σχεδιασμός αφίσας: Πάνος Παπαϊωάννου
Κατασκευή σκηνικού: Κώστας Ζωγραφόπουλος
Παραγωγή: Ίδρυμα Πολιτισμού ''ΙΩΝΙΑ''
Κάθε Τετάρτη στις 19:00, Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο στις 21:00 και Κυριακή στις 19:00
Στο Θέατρο Βεάκη, Στουρνάρη 32 Εξάρχεια, 2105223522
