koukidaki: Τα στηρίγματα της κοινωνίας

Για πρώτη φορά σε Αθηναϊκή σκηνή το κλασικό έργο "Τα στηρίγματα της Κοινωνίας" του Ερρίκου Ίψεν, σε σκηνοθεσία της Βαλεντίνης Λουρμπά, στο θέατρο Εκάτη στην Κυψέλη.

Είναι μια παράσταση που μας μεταφέρει ρεαλιστικά και άμεσα το κλίμα της κοινωνίας του 19ου αιώνα. Παρά το γεγονός ότι γράφτηκε εκατόν σαράντα χρόνια πίσω, μια εποχή όπου οι γυναίκες έψαχναν να βρουν τη θέση τους μέσα σε μια κοινωνία φτιαγμένη από άντρες για άνδρες, ακόμη και σήμερα το θέμα της ισότητας, του πουριτανισμού, της διάδοσης φημολογιών και κυρίως της αξιοπρέπειας, εξακολουθεί να απασχολεί την κοινωνία μας, και αυτό είναι που κάνει ετούτη την παράσταση σύγχρονη. Στις πράξεις του ο δημιουργός συνοψίζει αρκετά από τα κοινωνικά θέματα που τον απασχόλησαν· συναντάμε τις καθημερινές λειτουργίες της τότε κοινωνίας, την οικογένεια ως θεμέλιο λίθο της κοινωνικής συνοχής, τη θέση των γυναικών στην κοινωνία αλλά και τις σχέσεις των ανθρώπων που διαμέσου υπογείων πράξεων αναμοχλεύουν μυστικά πίσω από τις φαινομενικά άριστες σχέσεις τους.

Οι ρόλοι στο έργο είναι άρτια μοιρασμένοι, οι ηθοποιοί απέδωσαν άριστα τους ρόλους τους, μελετημένοι σε βάθος σχετικά με το κείμενο, και με εξαίρετο συντονισμό κινησιολογίας επάνω στη σκηνή. Μια ομάδα καλοκουρδισμένη που ερμηνευτικά καταφέρνει να αποδώσει το βάθος του πουριτανισμού της εποχής αλλά και το καλά κρυμμένο ακόμα, το ανήσυχο εκείνο αίσθημα ενός νεογέννητου φεμινισμού, αναδεικνύοντας εξαίρετα τη φύση των γυναικείων πορτρέτων που ο Ίψεν αποτύπωσε στα έργα του.

Ο Χρήστος Αυλωνίτης ως πρόξενος Μπέρνικ αποδίδει άριστα τον ρόλο ενός ανθρώπου με πολλά μυστικά, τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, με τις πράξεις του να εξυπηρετούν το συμφέρον του και δη, να τις παρουσιάζει ως επιβεβλημένες και αμερόληπτες. Εντύπωση κάνει η φυσικότητα της ερμηνείας του κύριου Αυλωνίτη, κινούμενος σε μια σκηνή που φάνηκε πως τη νιώθει σπίτι του, καταφέρνοντας έτσι να τοποθετήσει ταχύτατα τον θεατή μέσα στον ηθικό/ανήθικο κόσμο του ήρωα, ενώ μέσα από την εξαιρετική ερμηνεία του, τείνεις να συμπαθήσεις τον ήρωα καθώς βιώνει αυτό το συνειδησιακό δράμα. Ο ήρωας αναπόφευκτα συγκρούεται με το παρελθόν του όταν ένας ανομολόγητος έρωτας αλλά και κάμποσα ακόμη μυστικά εμφανίζονται σε μια κρίσιμη καμπή για την καριέρα του, διακινδυνεύοντας την ευμάρεια της ζωής του που όμως στηρίχθηκε στα ψέματα μιας καθοδηγούμενης φήμης.

"Ο πρόξενος Μπέρνικ, δεν είναι παρά ένας κομπιναδόρος, αντιπροσωπευτικό μοντέλο τόσο της ανδροκρατούμενης εκείνης εποχής αλλά και της σύγχρονης μας κοινωνίας· υπερφίαλος και συμφεροντολόγος, κουβαλώντας ωστόσο εντός του ένα φοβισμένο ανθρωπάκι!", μας δήλωσε ο κύριος Αυλωνίτης σχετικά με τον ρόλο του.

Η Δώρα Τζερουνιάν ως Μπέτυ Μπέρνικ, σύζυγος του πρόξενου, είναι εκ πρώτης μια κυρία με εμφανή την ανάγκη της για διατήρηση της ηρεμίας μέσα στο σπιτικό της. Μια κατ' ανάγκη σύζυγος εφόσον ο νεανικός έρωτας του πρόξενου δεν καρποφόρησε κάποτε με την άστατη και ελαφρών ηθών Λόνα, όπερ λοιπόν αποτελεί κι εκείνη ένα θύμα του Μπέρνικ που προτίμησε μια υποτακτική γυναίκα εφόσον μια τέτοια φύση θα μπορούσε να κουμαντάρει. Η κυρία Τζερουνιάν κατέχει άριστα τη θέση της επάνω στη σκηνή, προσφέροντας με το ταλέντο της στον θεατή μια δισυπόστατη συγκινησιακή ερμηνεία: Μέσα από μια μειλίχια χροιά φωνής, καταπραΰνει τις εντάσεις και αποδίδει την πραότητα και τη γλυκύτητα, τον κατευνασμό, την τάξη αλλά και τον πουριτανικό συμβιβασμό. Στον αντίποδα, η κυρία Τζερουνιάν, με ένα πρόσωπο καμβά σε λευκές αποχρώσεις και με υγρά μάτια, βροντοφωνάζει τον δυναμισμό μιας γυναίκας που προσπαθεί να επιβιώσει όπως μπορεί, καταμεσής μιας κοινωνίας που δεν έδινε χώρο στις γυναίκες, βαστώντας γερά όμως τα ηνία του σπιτιού της.

"Το έργο του Ίψεν αποτυπώνεται ακόμη και σήμερα στην εποχή μας. Ακόμη και σήμερα, ψάχνοντας γύρω μας μπορούμε να βρούμε τέτοιες γυναίκες, πάρα πολλές μάλιστα, που ως κρυφές και σοφές δυνάμεις, βαστάνε τις ισορροπίες μέσα σε μια οικογένεια". Δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω με την κυρία Τζερουνιάν.

Ο Σπύρος Κατηφόρης ως προσηνής εφημέριος Ράινουλντ μας μιλάει για μια ανωτέρα ηθική, για μια θεϊκή σοφία που τα γνωρίζει όλα και για το άριστον μια κοινωνίας που τείνει να διαβρωθεί. Ο κύριος Κατηφόρης στον ρόλο του ήταν άξιος και πρόσφορος, αποτελώντας αλληγορικά τη φωνή του καθωσπρεπισμού της εποχής και των "θεϊκών εντολών". Στην σκηνή όπου πίστεψε πως η μικρούλα Ντίνα θα τον παντρευτεί και θα ζήσουν μαζί, διαμέσου του χαμόγελού του που σκιαγραφεί τις ελπίδες του, διατήρησε τον ρομαντισμό του ρόλου του. Σε ερώτησή μας περί της ηθικής και την ανηθικότητας της σημερινής εποχής, μας απάντησε: "Και όμως ναι! Υπάρχει ηθική και στις μέρες μας! Για όσους επιθυμούν φυσικά να την υπηρετούν, υπάρχει και προσαρμόζουν τη ζωή τους με αυτή!"

Η μικροτέρα της παράστασης Κάλλια Καράμπελα, ως Ντίνα Ντορφ αποτελεί τον νεανικό πειρασμό για τον εφημέριο Ράινουλντ, εκείνο όμως που η ίδια επιθυμεί πραγματικά, είναι μια άλλη ζωή, ένα μέσο για να την ανασύρει, να την απομακρύνει από τα βάραθρα αυτής της καθημερινότητας, μακριά από τον επαρχιώτικο πουριτανισμό και τις σταθερές που την καταπιέζουν να αποδεχτεί την ύπαρξή της μέσα σε μια ζωή υπό συμβιβασμό. Γι' αυτό και πότε το αποτολμά με τον εφημέριο που εύκολα μπορεί να αποπλανήσει, πότε με τον γοητευτικό Γιόχαν που την ερωτεύεται και θέλει να την πάρει μαζί του στην Αμερική.

"Η κάθε παράσταση είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Η Ντίνα πότε ερωτεύεται και πότε όχι, ωστόσο δεν παύει να το νιώθει, να το ξέρει, πως οι υπόλοιπες κυρίες που συναναστρέφεται δεν είναι πιο ηθικές από εκείνη και έτσι πασχίζει να αποτινάξει από πάνω της τη ρετσινιά μιας δακτυλοδεικτούμενης ύπαρξης· αποτελεί μονάχα ένα παιδί με βεβαρημένο παρελθόν...", μας είπε η κυρία Καράμπελα για τον ρόλο της, και θα συμπληρώσω πως η νεανική δυναμικότητά της συνάντησε εκείνη της Ντίνας και απέδωσε άριστα την αθωότητα, τον θυμό, την αγανάκτηση ενός παιδιού που επιθυμεί να ξεχυθεί, να φωνάξει, να πετάξει.

Ο Βασίλης Ξυδάκης στον διπλό ρόλο Άουνε και Γιόχαν μας προσφέρει δύο εντελώς διαφορετικούς χαρακτήρες που όμως μοιράζονται μια κοινή σταθερά: Είναι και οι δυο τους παγιδευμένοι μέσα σε μια ύπουλη και υπόγεια σκευωρία που τους έχει στήσει ο πρόξενος Μπέρνικ. Ο μεν Άουνε για να καταφέρει να εφοδιάσει το πλοίο Indian Girl και να σαλπάρει το συντομότερο, ικανοποιώντας έτσι τον πρόξενο που το απαιτεί, ο δε Γιόχαν ως πιο δυναμικός, με τη φρεσκάδα της νιότης, την επαναστατικότητα του πνεύματος απαιτεί πλέον την καθαρότητα του ονόματός του που σπιλώθηκε κάποτε από μια ψευδή φήμη. Η ζωή όμως είναι απρόβλεπτη και ο θυμωμένος Γιόχαν, στα μάτια της μικρής Ντίνας συναντά τον έρωτα, την ελπίδα για μια νέα αρχή, μα και τη δύναμη να φύγει, να μην ασχοληθεί, να συγχωρήσει. Ο κύριος Ξυδάκης βρίθει έντασης και δίκαιης οργής βιώνοντας τον ρόλο του Γιόχαν, ορμητικότητας και πάθους, και είναι εξαιρετικός στη σύγκρουσή του με τον πρόξενο Μπέρνικ, σε ένα σκακιστικό τετ α τετ επιχειρημάτων, ξεκαθαρισμάτων και απειλών, καθισμένοι σε ένα τραπέζι που τρέμει από την ισχύ της έντασής των δύο ηθοποιών.

"Ναι, δυστυχώς μπορεί για χρόνια να διατηρηθεί ο θυμός και να αποτελέσει μια εγρήγορση εκδίκησης, όμως ο έρωτας πάντα λειτουργεί καταπραϋντικά για την ψυχή μας", μας είπε ο ηθοποιός για τον ρόλο του.

Μία εκ των θηλυκών τραγικών φιγούρων του έργου αποτελεί και η Λόνα Έσσελ φυσικά. Είναι ο αξόδευτος έρωτας του πρόξενου Μπέρνικ, το στήριγμα του Γιόχαν στην Αμερική, αλλά κυρίως είναι εκείνη η γυναίκα που όλοι έκριναν, δίκασαν και καταδίκασαν, εξοστρακίζοντάς την από τη ζωή τους που την έντυσαν με τη μάσκα της υποκρισίας. Η ηθοποιός Αργυρώ Λογαρά εδώ κάνει εξαιρετική δουλειά ως σκανδαλιστική Λόνα, με το κόκκινο κραγιόν της, με το πυρόξανθο χρώμα στο ελεύθερο και ατίθασο μαλλί της που δηλώνει ευθύς τις επαναστατικές της θέσεις· με τη στάση του σώματός της στη σκηνή ως ενεργητική και όχι παθητική φιγούρα, βάζοντας πολλάκις τα χέρια στη μέση της και όχι μαζεμένα, υποτακτικά όπως υπαγόρευε η εποχή, δηλώνοντας έτσι αδιαφορία για τις γνώμες του κόσμου, και με μια επιθετική ευθύτητα που δικαίως βγάζει γλώσσα κατά ριπάς όλων και κυρίως κατά του Μπέρνικ.

"Ίσως η Λόνα να αποτελεί το ιδεώδες της παράστασης! Όχι τόσο για τον φεμινισμό όσο για τη δυναμικότητα μιας γυναίκας", μας είπε η ηθοποιός και ναι, θα συμφωνήσω με τα λόγια της. Η κυρία Λογαρά είναι μια υπέροχη επιλογή για τον ρόλο της Λόνα και εξαιρετικά ταλαντούχα. Αίσθηση μου έκανε πως καταφέρνει και διατηρεί σχεδόν σε όλο το έργο, τον νευρώδες λαιμό της σε ένταση, ζώντας το έργο και τον ρόλο, με κεκλιμένο προς τα πίσω τον αυχένα της, δηλώνοντας έτσι την περιφρόνηση και την αποφασιστικότητα μιας επαναστατικής γυναίκας που ζει τη ζωή της απεκδυόμενη τη μάσκα των φαιδρών κοινωνικών υπαγορεύσεων.

Μία ακόμη τραγική φιγούρα και προσωπική αγαπημένη μου από το έργο του Ίψεν, είναι η Μάρθα. Η ηθοποιός Ελένη Μανδηλαρά είναι ένα φλογερό πνεύμα και εξαιρετικά ταλαντούχα. Ενδεδυμένη την πλερέζα ενός άδοξου συναισθηματικού πρελούδιου, εντυπωσιάζει ως Μάρθα, ως μια γυναίκα με γκρεμισμένα χρόνια, όνειρα που δεν έζησε, δεκάδες συμβιβασμούς που έκανε συνεχίζοντας να ράβει το εργόχειρό της, σκεπτόμενη βελονιά τη βελονιά εκείνον τον νεανικό έρωτα που δεν έζησε με τον Γιόχαν, πόσο τραγική είναι καθώς απομένει με κενά χέρια, αφήνοντας τον έρωτά της να φύγει. Η κυρία Μανδηλαρά είναι εξαιρετική στους μονολόγους της, συγκινεί αγγίζοντας το μέτωπό της σε έναν καδραρισμένο καθρέπτη, μοιρασμένη ύπαρξη εμπρός στο είδωλό της, βλέποντας ίσως το μισό της ζωής της να έχει φύγει, και το άλλο μισό να απομένει μονάχο περιμένοντας εκείνον τον έρωτα για χρόνια να επιστρέψει... μα φευ· πόσο τραγικό, σαν επιστρέφει ο Γιόχαν, να του επιτρέπει η ηλικία του να ερωτευτεί και να επιλέξει μια κατά πολύ νεότερη γυναίκα, την Ντίνα, αφήνοντας για δεύτερη φορά πίσω του την ερωτευμένη Μάρθα που διακαώς και κρυφά τον πρόσμενε.

"Εκείνα τα χρόνια η ηλικία των γυναικών έπαιζε μεγάλο ρόλο· σήμερα η Μάρθα ίσως και να ήταν πιο διεκδικητική, ίσως και να κέρδιζε τον Γιόχαν, να μη δεχόταν αμαχητί να τον αφήσει να φύγει", μας λέει η ηθοποιός που αν και νεότατη, μέσα στα ρούχα εκείνης της εποχής επέδειξε μια ερμηνευτική ωριμότητα ως Μάρθα και μια σπονδή απέναντι στην τραγικότητα της φαιδρής μας ύπαρξης.

Εν κατακλείδι:

Ο Ίψεν σαφώς, και σε αυτό το εξαίρετο δείγμα ρεαλιστικού θεάτρου, γραμμένο καταμεσής των πλέον γόνιμων και δημιουργικών χρόνων του, αποθεώνει τις γυναίκες μέσα από τις δεύτερες λειτουργίες τους. Συναναστρεφόταν άλλωστε δυναμικές γυναίκες μα και φεμινίστριες, οι οποίες τον επηρέασαν ιδεολογικά και αποτέλεσαν έμπνευση για τη δημιουργία γυναικείων χαρακτήρων στα έργα του. Αυτό από μόνο του αποτελεί εξαιρετικό λόγο για να παρακολουθήσετε την παράσταση "Τα στηρίγματα της κοινωνίας". Προσθέστε έναν εξαιρετικά ταλαντούχο θίασο, το θέατρο Εκάτη φυσικά στην Κυψέλη που αποτελεί έναν μυσταγωγικό, σχεδόν μυστηριακό χώρο της κεντρικής Κυψέλης και φυσικά τη σκηνοθετική ματιά της Βαλεντίνης Λουρμπά, μια στρατευμένης θεατρανθρώπου, αλλά και ποιητικής ύπαρξης στον χώρο των τεχνών, με μεγάλη παράδοση και σεβασμό στα έργα του Ίψεν.

"Ο Ίψεν είναι πάντα σύγχρονος μέσα από τα έργα του, συνοψίζοντας το ιδεώδες της εποχής του, τη χαμέρπεια αλλά και το ζωντανό ψεύδος", μας είπε η κυρία Λουρμπά ερωτούμενη για την αγάπη της στον Ίψεν.

Η σκηνοθέτης καταφέρνει να αποδώσει εξαιρετικά το ηθικό πνεύμα της εποχής που θέλει να μας διοχετεύσει ο δημιουργός. Εξαιρετική βρήκα την τοποθέτηση αρκετών καθρεφτών στο σκηνικό που βοηθάει σε βάθος, αλλά προσφέρει επίσης και τη δυνατότητα όλοι οι ήρωες του Ίψεν να σταθούν κάποια στιγμή και να ατενίσουν το είδωλό τους, την ύπαρξη πίσω από τις υπαγορεύσεις της κοινωνίας, να αφεθούν στις αισθήσεις τους, να αναμοχλεύσουν αποφάσεις, ακόμη και να συγκρουστούν με τον εαυτό τους.

Επίσης υπέροχα και προσεγμένα τα σκηνικά κουστούμια της Σωτηρίας Σώτου, καθώς μέσα στην απλότητά τους αποτυπώνουν το χρώμα της εποχής. Λάτρεψα το μαύρο γιλέκο της Μπέτυ Μπέρνικ με το ραφτό πολύχρωμο λουλούδι στα αριστερά του, φεμινιστικό κλείσιμο ματιού, αλλά και το βαθύ βυσσινί, επαναστατικό φόρεμα της Λόνα που καταμεσής των γήινων αποχρώσεων των υπολοίπων φορεμάτων σε καφέ, μαύρο και μπλε, κάνει την επαναστατική διαφορά.

Η παράσταση "Τα στηρίγματα της κοινωνίας" είναι μια καθολική εμπειρία που πρέπει να βιώσετε.

Βρείτε τον Γεώργιο Τζιτζικάκη στο Facebook και Facebook page

Το δελτίο τύπου της παράστασης αναφέρει:

Ο πρόξενος Μπέρνικ αδιαφορεί αν ένα καράβι βγει από τα ναυπηγεία του σάπιο κι αν υπάρχει κίνδυνος ταξιδεύοντας να βουλιάξει, όταν του το επιβάλλουν τα συμφέροντα του. Δεν αδιαφορεί όμως καθόλου γι' αυτό όταν μαθαίνει πως με το καράβι που κινδυνεύει φεύγει για την Αμερική δραπέτης από το πατρικό σπίτι, ο μονάκριβος γιος του, Όλαφ, που για χάρη του μάζεψε τόσα πλούτη κι έκανε τόσες αξιόποινες πράξεις στη ζωή του. Ο πρόξενος Μπέρνικ η πιο εξέχουσα φυσιογνωμία του τόπου του, μπορεί φυσικά να είναι θύμα των κοινωνικών συνθηκών. Μπορεί να είναι άτιμα και πολλές φορές εγκληματικά τα μέσα που μεταχειρίσθηκε για να κάνει την περιουσία του και να γίνει τύπος και υπογραμμός, το στήριγμα της υποκριτικής κοινωνίας του, και πως το έγκλημα είναι ο μόνος τρόπος για να διατηρήσει την θέση και την επιρροή του. Ωστόσο το δράμα του είναι βαθύτερο, γιατί εγκληματεί χωρίς να είναι κατά βάθος κακός, αντιμετωπίζοντας ένα φοβερό πρόβλημα. Ή θα γίνει όργανο της κοινωνίας ή θα χορέψει σύμφωνα με τον σκοπό της, για να φθάσει στην κορυφή της συμβατικής ιεραρχίας της και να γίνει ο στυλοβάτης της. Στα στηρίγματα της κοινωνίας που γράφτηκαν το 1877 βρίσκεται ολόκληρος ο Ίψεν.

Ταυτότητα:

Σκηνοθεσία: Βαλεντίνη Λουρμπά

Φωτισμοί: Παναγιώτης Μανούσης

Μουσική: Νίκος Ανδρούλης

Σκηνικά κοστούμια: Σωτηρία Σώτου

Φωτογραφία: Κώστας Βολιώτης

Παίζουν οι ηθοποιοί: Χρήστος Αυλωνίτης, Κάλλια Καράμπελα, Σπύρος Κατηφόρης, Αργυρώ Λογαρά, Ελένη Μανδηλαρά, Βασίλης Ξυδάκης, Δώρα Τζερουνιάν

Κάθε Παρασκευή και Σάββατο στις 21:00 και Κυριακή στις 19:00

Θέατρο ΕΚΑΤΗ

Υακίνθου και Εκάτης 11, Κυψέλη

τηλ. 2106401931

theatro.ekati@gmail.com