Ο Χένρι Τζέιμς είναι ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς συγγραφείς του 19ου αιώνα, εκπρόσωπος του ρεαλισμού, γνωστός κυρίως για τις δυο του νουβέλες "Ντέιζυ Μίλλερ" (1878) και "Το στρίψιμο της βίδας" (1898). Γεννήθηκε το 1843 στη Νέα Υόρκη, ενώ πέθανε στη Μεγάλη Βρετανία το 1916, όπου και έζησε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του.
Τον συγγραφέα τον γνώρισα αρκετά πρόσφατα διαβάζοντας τη νουβέλα του Το στρίψιμο της βίδας.
Το βιβλίο ξεκινά με μία παρέα παραμονές Χριστουγέννων, που βρίσκεται καθισμένη γύρω από ένα αναμμένο τζάκι και διηγούνται ιστορίες μεταξύ τους. Η βραδιά αυτή θα σταθεί η αφορμή για τον Ντάγκλας, να αφηγηθεί στους συνδαιτυμόνες του, μία αληθινή ιστορία, μία ιστορία που του την εμπιστεύτηκε σε χειρόγραφο η γκουβερνάντα της μικρής του αδερφής λίγο πριν πεθάνει...
Μία νεαρή κοπέλα, προερχόμενη από μία φτωχή οικογένεια που ζει στην επαρχία, αποφασίζει να ανέβει στο Λονδίνο για να συναντήσει προσωπικά τον εκδότη μιας επαγγελματικής αγγελίας, ο οποίος της ζητά να μεταβεί στην εξοχική του κατοικία στο Έσσεξ, με σκοπό να φροντίσει τα δύο ορφανά του ανίψια, την Φλόρα και τον Μάιλς.
Έχοντας κάποιους αρχικούς ενδοιασμούς και φόβους, η νεαρή κοπέλα μεταβαίνει στην λονδρέζικη εξοχή, όπου την υποδέχονται η κυρία Γκρόουζ, γενική επιστάτρια του σπιτιού, μαζί με την μικρή Φλόρα, η οποία θα αναλάβει χρέη ξεναγού τις πρώτες μέρες δείχνοντας στην νέα της γκουβερνάντα το παλιό μεσαιωνικό, βασιλικό κτίσμα.
Δυο μέρες ύστερα από την άφιξη της, στο σπίτι επιστρέφει ο μικρός Μάιλς για τις καλοκαιρινές του διακοπές. Ωστόσο, κάποιες μέρες αργότερα θα φθάσει στο σπίτι ένα γράμμα απ' τον διευθυντή του σχολείου του Μάιλς που θα τους ενημερώνει για την αποβολή του μικρού κυρίου, εξαιτίας της συμπεριφοράς του. Τότε, η γκουβερνάντα αναλαμβάνει την διαπαιδαγώγηση και των δυο παιδιών, εκφράζοντας καθ' όλη τη διάρκεια του βιβλίου το άγχος και τις ανασφάλειες της για τα ζητήματα διαγωγής που αφορούν τα παιδιά.
Ο καιρός περνά ήρεμα. Η νεαρή γκουβερνάντα προσκολλάται όλο και περισσότερο στα δυο παιδιά, μαγνητισμένη από τον γλυκό τους χαρακτήρα και τους ευγενικούς, λεπτούς τους τρόπους, παραμερίζοντας κάθε δική της προσωπική ανάγκη κι επιθυμία. Ώσπου μια μέρα, συμβαίνει κάτι αναπάντεχο. Μεταφυσικές παρουσίες, πρώην εργαζομένων του σπιτιού, αρχίζουν να την επισκέπτονται καθημερινά, με σκοπό να πάρουν τα παιδιά κοντά τους.
Κι έτσι, ξεκινά μία καθημερινή αγωνιώδης πάλη προστασίας της Φλόρας και του Μαίλς από το κακό, που ελλοχεύει σε κάθε σπιθαμή της εξοχικής αυτής κατοικίας...
Ο Χένρι Τζέιμς με λόγο μακροπερίοδο, έντονα περιγραφικό και λεπτομερή, λόγο ίσως ενδοσκοπικού χαρακτήρα, μιας και μέσω της πρωτοπρόσωπης αφήγησης ο αναγνώστης γίνεται άμεσος κοινωνός των συναισθημάτων, των προβληματισμών και των σκέψεων της ηρωίδας, δημιούργησε ένα ελκυστικά αινιγματικό, λογοτεχνικό ανάγνωσμα, χτίζοντας σταδιακά ένα ομιχλώδες, επιβλητικό τοπίο με πολυάριθμα στοιχεία θρίλερ, μέσα στο οποίο διαδραματίζεται η ιστορία του.
Με εξομολογητικό κι αρκετά υπαινικτικό ύφος, ο Χένρι Τζέιμς ξετυλίγει αργά κι απολαυστικά την ιστορία του, με την κεντρική του ηρωίδα να πολεμά με τα δικά της συναισθηματικά δίπολα. Να ταλαντεύεται συνεχώς μεταξύ πραγματικού και μεταφυσικού, ανάμεσα στη σιγουριά και την αβεβαιότητα, με την αυτοπεποίθηση της και την βεβαιότητα πως όλα αυτά που συμβαίνουν ανήκουν στην σφαίρα του πραγματικού κόσμου άλλοτε να βρίσκονται στα ύψη, κι άλλοτε να γκρεμίζονται ακαριαία, προσπαθώντας απεγνωσμένα κάθε φορά να ανακαλύψει την αλήθεια, μα και να προστατέψει τα παιδιά από την απειλή των μεταφυσικών αυτών παρουσιών.
Ο συγγραφέας όπως αντιλαμβάνεται κανείς "παίζει" πραγματικά πολύ έξυπνα με τον συναισθηματικό κόσμο του αναγνώστη, καλλιεργώντας του μέσα από ένα κλίμα προσμονής του αναπάντεχου, που τελικά δεν έρχεται, τον φόβο, την ανασφάλεια, το αίσθημα του ανεκπλήρωτου, μα και το ενδιαφέρον για την εξέλιξη και την πορεία που θα ακολουθήσει τελικά η ιστορία. Το συναισθηματικό αυτό παιχνίδι κρατά σε εγρήγορση τον αναγνώστη μέχρι το τέλος και σίγουρα παρά ίσως τις πολύπλοκες, περιγραφικές προτάσεις που χαρακτηρίζουν το κείμενο, δημιουργεί έναν αναγνωστικό ρυθμό έντονο, ασθματικό που σε παρασύρει αναμφίβολα σε ένα αξέχαστο λογοτεχνικό ταξίδι, ένα ταξίδι σκοτεινό, ταξίδι ταλάντευσης μεταξύ του φανταστικού και του αληθινού κόσμου.
Μεγάλο ενδιαφέρον σε αυτό το μικρής έκτασης λογοτεχνικό ανάγνωσμα παρουσιάζει επίσης η αναφορά του συγγραφέα στην κάθε είδους υποδούλωση του ανθρώπου, αναφορά που την μεταδίδει άμεσα στο αναγνωστικό κοινό, αφού παρουσιάζει μία ηρωίδα δέσμια της παιδικότητας, της ευγένειας κι αθωότητας που διέπουν τη Φλόρα και το Μάιλς, εγκλωβισμένη στην επιρροή που της ασκούν πάνω της οι δυο μικροί ήρωες, επιρροή που την οδηγεί στο να ζει και να αναπνέει μοναχά για αυτά τα παιδιά, καταπνίγοντας κάθε δική της ανάγκη κι επιθυμία.
Τέλος, το να αφήσει ο συγγραφέας ανερμήνευτη την εμφάνιση των μεταφυσικών παρουσιών είναι ακόμη ένα εμβληματικό στοιχείο του βιβλίου, στοιχείο που φορτίζει το ανάγνωσμα με αρκετές δόσεις επιπρόσθετου ενδιαφέροντος. μιας και επιτρέπει σε κάθε αναγνώστη με βάση την προσωπική του θέαση των πραγμάτων, να ερμηνεύσει με τον κατάδικο του τρόπο την κατάσταση αυτή.
Συγκεκριμένα, την παρουσία των μεταφυσικών αυτών υπάρξεων την αντιλήφθηκα σαν τους μη πραγματικούς εκείνους κινδύνους που πολλές φορές σκαρφίζονται κάποιοι φοβερά υπερπροστατευτικοί γονείς, με αποτέλεσμα η συμπεριφορά τους να γίνεται αρκετά καταπιεστική και να στερούν από τα παιδιά τους πολλές από τις ελευθερίες τους. Θα μπορούσαν βέβαια οι μεταφυσικές αυτές παρουσίες να ερμηνευτούν ως εκείνοι οι καλά κρυμμένοι κίνδυνοι που ελλοχεύουν κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και κάνουν την εμφάνιση τους αναπάντεχα.
Ή ακόμη η ύπαρξη τους θα μπορούσε να δικαιολογηθεί με κάμποσους ακόμα διαφορετικούς τρόπους ανάλογα με τις σκέψεις που προβλημάτισαν κάθε αναγνώστη διαβάζοντας το συγκεκριμένο ανάγνωσμα...
Αλήθεια, ποια είναι η δική σου ερμηνεία;
Το βιβλίο του Henry James, The turn of the screw, έχει κυκλοφορήσει στην ελληνική αγορά αρκετές φορές μεταξύ των οποίων από τις εκδόσεις Άγρα (2010, μετάφραση Κοσμά Πολίτη), τον Μίνωα (2016, μετάφραση Δημήτρη Στεφανάκη) και το εικονιζόμενο το οποίο διάβασε ο Γιάννης Ζαραμπούκας από τις εκδόσεις οξύ (2016, μετάφραση Θάνου Καραγιαννόπουλου).
Πρωτοδημοσιεύτηκε το 1898.
"Αριστούργημα της υπαινικτικότητας. Η δεξιοτεχνία είναι τόσο ευρηματική που παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Το μυστικό που συνδέει τον Κούιντ με τον Μάιλς ή τη Φλόρα με τη Μις Τζέσελ, γίνεται τρομακτικότερο με το να μην εκφράζεται ξεκάθαρα" σχολιάζει ο Julien Green.
"Αριστούργημα της υπαινικτικότητας. Η δεξιοτεχνία είναι τόσο ευρηματική που παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Το μυστικό που συνδέει τον Κούιντ με τον Μάιλς ή τη Φλόρα με τη Μις Τζέσελ, γίνεται τρομακτικότερο με το να μην εκφράζεται ξεκάθαρα" σχολιάζει ο Julien Green.
Η επιλογή του συγγραφέα να αφήσει στον αναγνώστη να απαντήσει στα ερωτήματα που προκύπτουν και το σασπένς προσέφεραν ένα ψυχολογικό θρίλερ που άσκησε πολύ μεγάλη επίδραση τόσο στη λογοτεχνία όσο και στο θέατρο και τον κινηματογράφο.
Ο Χένρι Τζέιμς γεννήθηκε το 1843 στη Νέα Υόρκη από γονείς σκοτσέζικης και ιρλανδικής καταγωγής. Ο πατέρας του ήταν διακεκριμένος θεολόγος και φιλόσοφος και ο μεγαλύτερος αδελφός του, ο Ουίλιαμ, ήταν επίσης γνωστός φιλόσοφος. Φοίτησε σε σχολεία της Νέας Υόρκης και αργότερα στο Λονδίνο, το Παρίσι και τη Γενεύη, ενώ το 1862 παρακολούθησε τη Νομική Σχολή του Χάρβαρντ. Το 1865 άρχισε να γράφει κριτικές και μικρά διηγήματα σε αμερικανικές εφημερίδες και περιοδικά. Το 1875, έχοντας ήδη επισκεφθεί την Ευρώπη δύο φορές, εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου γνώρισε τον Φλωμπέρ, τον Τουργκένιεφ, τον Ζολά και άλλους σημαίνοντες λογοτέχνες. Την επόμενη χρονιά πήγε στο Λονδίνο, όπου έκανε έντονη κοσμική ζωή (το χειμώνα του 1878 ομολόγησε ο ίδιος ότι δέχτηκε 107 προσκλήσεις). Το 1898 εγκατέλειψε το Λονδίνο και πήγε να ζήσει στο Σάσεξ. Ο Χένρι Τζέιμς πολιτογραφήθηκε Βρετανός το 1915. Πέθανε στις αρχές του 1916.
Εκτός από διηγήματα, θεατρικά έργα, δοκίμια, ταξιδιωτικά, την αυτοβιογραφία του, ο Χένρι Τζέιμς έγραψε πολλά μυθιστορήματα, τα περισσότερα από τα οποία έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά: Ο γλύπτης: Ρόντρικ Χάντσον, Ένας Αμερικανός, Οι Ευρωπαίοι, Η κληρονόμος, Το πορτρέτο μιας κυρίας, Οι Βοστωνέζοι, Το χρυσό κύπελλο, Το στρίψιμο της βίδας, κ.ά.
