koukidaki: Επιστροφή από το σκοτάδι

Σήμερα θα μιλήσουμε για μεταφράσεις. Βασικά θα σας πω για ένα από τα αγαπημένα μου βιβλία ever, το οποίο αγάπησα διαβάζοντάς το στη γλώσσα του, και υπερλάτρεψα διαβάζοντάς το στην ελληνική του έκδοση. Λόγω του μεταφραστή.

Το βιβλίο είναι τα Σταφύλια της Οργής και αν ο Στάινμπεκ έγραψε ένα αριστούργημα μια φορά, ο Πολίτης με τη μετάφρασή του πήρε το αριστούργημα αυτό και το απογείωσε. Θυμάμαι ότι διάβαζα το βιβλίο και στις δυο γλώσσες, γραμμή γραμμή και παρατηρούσα -μελετούσα θα έλεγα- τον τρόπο που έπαιρνε λέξεις και φράσεις που είναι αδύνατο να μεταφραστούν πιστά και να έχουν την ίδια δύναμη, έστω νόημα στη γλώσσα μας, και ...ο άνθρωπος ζωγράφιζε. Δεν έχω συγκλονιστεί τόσο με βιβλίο, όσο με τα βιβλία του Στάινμπεκ που έχει μεταφράσει ο Πολίτης. Και τα έχω διαβάσει όλα. Και τα έχω διαβάσει και από άλλο μεταφραστή και τα παράτησα. Καμία σχέση. Μα καμία. Άλλο βιβλίο, πώς το λένε;

Η δουλειά του μεταφραστή είναι έργο, και είναι έργο ισάξιο με του συγγραφέα που μεταφράζει. Η κακή μετάφραση μπορεί να χαλάσει ένα καλό βιβλίο, η καλή μετάφραση μπορεί να απογειώσει ένα καλό βιβλίο. Δυστυχώς στην Ελλάδα συμβαίνουν δυο τινά: Πρώτον η δουλειά του μεταφραστή δεν αναγνωρίζεται, δεύτερον υπάρχουν κακοί μεταφραστές. Το ότι κάποιος είναι συγγραφέας και γνωρίζει και μια ξένη γλώσσα, δεν τον κάνει απαραίτητα και καλό μεταφραστή.

Όταν μεταφράζεις ένα βιβλίο, γράφεις το βιβλίο από την αρχή.

Πάμε στο βιβλίο μας τώρα.

Είναι το πρώτο των Nicci & French που διαβάζω και αν δεν είχα ακούσει τόσα καλά σχόλια για την πετυχημένη σειρά Monday, Tuesday, κ.λ.π. θα τέλειωνα εκεί μαζί τους. Με χάλασε η μετάφραση... Ορίστε, το είπα. Το βιβλίο έχει έναν ιδιαίτερο τρόπο γραφής, πολύ πρώτο πρόσωπο από τη βασική χαρακτήρα που βρίσκεται δεμένη, φιμωμένη, παγιδευμένη στα χέρια ενός τρελού. Υπάρχουν μεγάλα κομμάτια παραληρήματος κι εκεί χαλάστηκα με τη μετάφραση. Μπείτε στη θέση λίγο μιας γυναίκας σαν κι εκείνη: Τρελαίνεται, φοβάται, περνάει μέρες πάνω στα ίδια της τα κόπρανα, δε βλέπει γύρω της, δε θυμάται τίποτα, δεν ξέρει τί συνέβη και τί την περιμένει. Παραληρεί. Κανείς δε θα το έκανε χρησιμοποιώντας λέξεις που θες λεξικό να τις καταλάβεις και τρία συντριπτικά κατάγματα στη γλώσσα για να τις πεις. Εκεί η μετάφραση ήταν φάουλ.

Κατά τα άλλα, το ίδιο το βιβλίο ήταν... περίεργο. Ξεκίνησε πολύ δυνατά, μετά άρχισε να τα μπουρδουκλώνει, υπήρχαν πράγματα που διάβαζα τα οποία μου φαίνονταν επιεικώς παιδικά, κάπου έχασα τη μπάλα, και κάπως έτσι έφτασα στο τέλος και είπα ΟΚ. Θα μπορούσε και καλύτερα. Θα το καταλάβαινα αν ήταν το πρώτο, αλλά δεν ήταν, οπότε δεν ξέρω... Μου θύμισε μια γνωστή κυρία που έγραψε 400 σελίδες σε ένα μήνα γιατί την κυνηγούσαν οι προθεσμίες. Τους κυνηγούσε κανείς; Άι ντουνό.

Δεν πιστεύω στα σπόιλερ, δεν πιστεύω ότι μπορείς να κάψεις ένα βιβλίο. Αν έχεις αποφασίσει να το διαβάσεις, θα το κάνεις. Εκτός αν μιλάμε για ολντσκουλάδικα αστυνομικά αλά Άγκαθα, που μαθαίνεις το δολοφόνο κυριολεκτικά 1-2 σελίδες πριν το τέλος, κι ένας κάφρος σου πει το τέλος. Παρόλα αυτά, δε μου αρέσει να μπαίνω στην παραμικρή λεπτομέρεια του βιβλίου όταν γράφω γι' αυτό, πέρα από τα όσα δίνει το οπισθόφυλλό του. Δεν υπάρχει λόγος. Ανάλυση χρειάζονται άλλου είδους έργα. Το εμπορικό βιβλίο είναι ψυχαγωγία. Τι να αναλύσουμε; Ή το διάβασες και πέρασες καλά, ή όχι. Και είμαι ο τελευταίος άνθρωπος που μπορεί να αναλύσει ένα βιβλίο.

Οπότε δεν μπαίνω σε λεπτομέρειες, αλλά κάποιοι δύσκολοι θα εντοπίσουν τις... παιδικότητες που ανέφερα. Α, εντόπισα και ορθογραφικούλια.

Anyway, μην παίρνετε τις προσωπικές απόψεις τοις μετρητοίς, είναι θέμα γούστου. Αν έχετε αποφασίσει να διαβάσετε ένα βιβλίο, διαβάστε το. Κι αφήστε τον καθένα να λέει το μακρύ του και το κοντό του. Το πιο ενδιαφέρον με ένα βιβλίο, είναι ότι ο κάθε ένας που θα το διαβάσει, θα βιώσει και κάτι διαφορετικό.