Από τις σπάνιες περιπτώσεις που συναντάς έναν άγνωστο άνθρωπο, για πρώτη φορά στη ζωή σου, και καταφέρνει όχι μόνο να σε κερδίσει με μια φράση αλλά να σε φυλακίσει με τις λέξεις του όσο του επιτρέπεις να μιλά. Θα την απολαύσετε. Η Λυδία Ελιόγλου είναι ποιήτρια -η ίδια αποποιείται τέτοια ευθύνη όπως θα διαβάσετε παρακάτω αλλά πάντα το κοινό και η ιστορία αποφασίζουν πού θα κατατάξουν τους ανθρώπους και τί τίτλους θα τους αποδώσουν- τουλάχιστον ως προς την ετυμολογική σημασία της λέξης (ποιητής=δημιουργός ποίησης) αν όχι ως προς την κάθε νοηματική της προέκταση. Ο λόγος της έχει ρυθμό και τέμπο -απορροφώντας τον αναγνώστη- αλλά διαθέτει και ουσία, γεγονός που προσφέρει απολαυστικές απαντήσεις χωρίς να χάνει την σύγχρονη αισθητική. Κι αν την διαβάσετε θα καταλάβετε γιατί γράφει στίχο και τους λόγους για τους οποίους τα έργα της έχουν κάτι να πουν. Αν θεωρήσουμε αξίωμα την άποψη ότι κάποιοι άνθρωποι γεννήθηκαν για να γράφουν, η Λυδία είναι ένας από αυτούς. Προφανώς της ταιριάζει αυτός ο τρόπος έκφρασης και πράττει ορθά που τον καλλιεργεί.
Στην φωτογραφία που ακολουθεί βλέπετε την ίδια και το εξώφυλλο του θεατρικού της «Από την παραλία πέρασες;»[1] με τον κατατοπιστικό υπότιτλο: Μικρά επεισόδια της μνήμης στραμμένα στη θάλασσα. Μετά τη φωτογραφία-κολάζ διαβάζετε τί μου απάντησε περί ποίησης, έκφρασης, έμπνευσης... αλλά και για το Ριμάζοντας ΙΙ.[2]
Τι είναι ποίηση;
Στην φωτογραφία που ακολουθεί βλέπετε την ίδια και το εξώφυλλο του θεατρικού της «Από την παραλία πέρασες;»[1] με τον κατατοπιστικό υπότιτλο: Μικρά επεισόδια της μνήμης στραμμένα στη θάλασσα. Μετά τη φωτογραφία-κολάζ διαβάζετε τί μου απάντησε περί ποίησης, έκφρασης, έμπνευσης... αλλά και για το Ριμάζοντας ΙΙ.[2]
Λ.Ε.: Είναι ένα «βλέπω αλλιώς» ή η ατράνταχτη απόδειξη ότι κάποιος άλλος, έστω, βλέπει αλλιώς -και αυτό είναι παρήγορο. Η ποίηση ενέχει το στοιχείο μιας ανανεωτικής ερμηνείας, μας σώζει από τους εαυτούς μας είτε αποδομώντας το υπαρκτό είτε ανάγοντάς το σε άλλα σχήματα. Η ποίηση ζουμάρει και νοηματοδοτεί, ακόμη και εκεί που νομίζουμε ότι δεν βρίσκουμε πια κανένα νόημα... Τη σέβομαι, όμως, πολύ για να αποκαλέσω τον εαυτό μου ποιήτρια. Ξέρω ότι δεν σηκώνει πολλά-πολλά από περιγραφές, την είδα να στενάζει η κακομοίρα στα φιλολογικά τα αμφιθέατρα… Στην περίπτωσή μου είναι η εκδοχή ενός ενιαίου συγγραφικού εαυτού που κατοικοεδρεύει στον πεζό λόγο. Μέσα μου, όμως, λειτουργεί ως ρυθμός και αρμονία, ως μουσική -ακόμη και αν η μουσική απουσιάζει. Δεν παύει να μου επιβάλλεται. Όταν η πεζή πραγματικότητα βαραίνει, αντηχούν δυνατά, ανεξαρτήτως θορύβου, τα λόγια του Μπωντλαίρ από τα πεζά του: «Για να μην είσαστε οι βασανισμένοι σκλάβοι του χρόνου, μεθύστε, μεθύστε χωρίς διακοπή! Με κρασί, με ποίηση ή με αρετή, όπως σας αρέσει».
Τι είναι δημιουργία;
Λ.Ε.: Αυτή ακριβώς η αυταπάτη: ότι ξεγελάμε τον δεσμώτη χρόνο! Η δημιουργία είναι ένα καταφύγιο από τη φθορά… Για όσο κρατάει η δημιουργική διαδικασία ξεγελιόμαστε και εμείς και ας τρέχει η ώρα -ξέρετε, αυτή, στα ρολογάκια που περιφέρουμε περήφανα σε καθεστώς αντίστροφης μέτρησης. Ένας ταξιτζής έλεγε τις προάλλες «άνθισαν νωρίς τα λουλούδια και θα καούν, τα ξεγέλασε ο καιρός». Σκέφτηκα, κάνουμε και εμείς κάπως να ανθίσουμε, κάπως να ξεγελάσουμε τον καιρό -και όταν καιγόμαστε, δημιουργούμε.
Γιατί γράφετε;
Λ.Ε.: Γράφω από ανάγκη, για να θυμάμαι ότι η πραγματικότητα μπορεί να είναι παράλογη, αλλά δεν φτιάχτηκε για να μας ερμηνεύσει. Είμαστε εδώ για να την ερμηνεύσουμε εμείς μεταπλάθοντάς τη σε ό,τι ονειρευτήκαμε. Γράφω για να μην ξεχνώ ότι δεν μπορεί παρά κάποτε να ανήκαμε σε έναν και αδιαίρετο κόσμο, τον ανθρώπινο. Απλώς, από νωρίς στην ιστορία μας, «βόλεψε» και την είδαμε αλλιώς, αρχίσαμε τις υποδιαιρέσεις, τις ομαδοποιήσεις, τις κατηγοριοποιήσεις -όλα αυτά τα απάνθρωπα. Θέλω να αυταπατώμαι όμως και εγώ πως όποιος γράφει φέρει έντονα την αίσθηση ότι δεν ανήκει πουθενά αλλού παρά στο ανθρώπινο γένος. Και ότι λαχταρά να το βλέπει να επιστρέφει -έστω και στιγμιαία, όσο κρατάει ένας στίχος, μια γραμμή- σε εκείνον τον αδιαίρετο και αθώο εαυτό του. Εκεί, που ακόμη οι άλλοι δεν ήταν «η κόλασή μας», δίχως ταμπέλες ή καδραρίσματα -κοινώς, πολύ πίσω, προτού γίνει… lupus ο homo.
Από πού αντλείτε έμπνευση; Μήπως πηγάζει κάπως;
Λ.Ε.: Από θραύσματα εικόνων και ήχου -από συμβάντα, περιστατικά και συμπεριφορές, από χαρακτήρες και πρόσωπα που για κάποιον λόγο -θετικό ή αρνητικό- μου εντυπώθηκαν. Μπορεί να είναι μια εικόνα που απομόνωσε το βλέμμα στον δρόμο, η γυναίκα που βάζει κραγιόν μέσα σε ένα διπλοπαρκαρισμένο αυτοκίνητο και δίπλα της μαζεύει ο γεράκος κρεμμύδια απ’ τα σκουπίδια. Μπορεί να είναι ένας διάλογος, δυο πιτσιρίκια συζητάνε ένα κλάμα και επιμένει το ένα στη λεπτομέρεια, ήταν αυτό «με αναφιλητά;». Μπορεί να είναι ένα πρόσωπο κι οι σταθερές του αντιδράσεις, εκείνο το άνευρα επαναλαμβανόμενο «λυπάμαι, κόλλησε το σύστημα» σε μια υπηρεσία. Αν έχω διαπιστώσει έναν μηχανισμό, αυτός είναι σίγουρα μια σχέση λατρείας που έχω με την παρωδία -υπό την ευρύτερη έννοια. Θεωρώ ότι ο κόσμος μας της φωνάζει απροκάλυπτα «έλα, εμφανίσου και κάνε τα όλα άνω-κάτω!»
Αν δεν υπήρχε η έκφραση μέσω της γραφής, με ποιον άλλο τρόπο ή μέσο θα δημιουργούσατε; Πως θα εκτονώνατε την δημιουργικότητά σας;
Λ.Ε.: Έχω παρακαταθήκη από τα παιδικά μου χρόνια αρκετές απόπειρες καλλιτεχνικών αναζητήσεων: μουσική, ζωγραφική, κατασκευές… Πάντα, όμως, η συγγραφή ήταν η μόνη μου σταθερά, με μολύβι, γραφομηχανή, πληκτρολόγια. Αν, λοιπόν, δεν μπορούσα να γράφω, σίγουρα θα έφτιαχνα… όμορφα πράγματα για εκείνους που θα ήθελαν να γράψουν! Μπορεί να σύχναζα και σε κάνα καφενείο να τα λέω και όποιος συναισθάνεται να κουνάει το κεφάλι συγκαταβατικά -να μην νιώθουμε και δέσμιοι και μόνοι!
Tι είναι η παράσταση Ριμάζοντας ΙΙ; Πώς προέκυψε;
Λ.Ε.: Το «Ριμάζοντας» ήταν για μένα ένα όνειρο από όταν ξεκίνησα το προσωπικό μου blog, το “It’s a matter of poem”,[3] πριν 4 χρόνια, το 2012. Είχα τότε αρκετές επιφυλάξεις και αγωνίες σχετικά με το να εμφανιστώ στο ίντερνετ ως συγγραφέας θεωρώντας ότι έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες. Γι’ αυτό και ήθελα εξαρχής να δημιουργήσω κάποιες ενότητες με πολύ συγκεκριμένα project γραφής, να μην είναι γενικά ένα «λογοτεχνικό blog», όπου και θα ανέβαζα οποιοδήποτε γραπτό μου. Έτσι, η πρώτη ενότητα έφερε κοντά δυο μεγάλες μου αγάπες. Η μία είναι τα graffiti και οι γραφές δρόμου, ένα τεράστιο αρχείο από φωτογραφίες που τραβάω όπου και αν βρίσκομαι θεωρώντας τέτοιες εικόνες ένα πολυδιάστατο κοινωνικό και καλλιτεχνικό αποτύπωμα. Η άλλη είναι η ποίηση και ειδικά στην πλέον ντεμοντέ και ξεπερασμένη μορφή της, την ομοιοκαταληξία. Είχα την περιέργεια να δω αυτά τα δύο να συναντιούνται και να αλληλεπιδρούν, την street art και την παλιά φρουρά του έμμετρου, σε ένα σύγχρονο και σημερινό από άποψη προβληματικής και προβληματισμών περιβάλλον.
Η ενότητα αυτή, λοιπόν, ως “Poem matter”, ολοκληρώθηκε τελικά με περίπου ογδόντα συνολικά ποιήματα -για να πάρει σειρά η επόμενη, με πεζά flash fiction, “post-it ποιήματα”, όπως τα ονομάζω, ωσότου… επιστρέψω με το sequel! Είχα βιώσει πολύ «ζωντανά» την αλληλεπίδραση μεταξύ τοίχου και ποιήματος, αφού κάθε ποίημα ήταν εμπνευσμένο και από μία εικόνα, αποτελώντας καλλιτεχνικά μια αλυσιδωτή αντίδραση και παίρνοντας τη σκυτάλη για μία νέα δημιουργία… Είχα πολλές φορές και την τύχη να μιλήσω με ορισμένους από τους δημιουργούς όσων αποτυπώνονταν στους τοίχους, να σχολιάσουν τι πραγματικά εκείνοι σκέφτονταν με τη δική τους δημιουργία, τι εισέπραξα εγώ. Είχα την ευκαιρία, δηλαδή, να αντιληφθώ ποικιλοτρόπως τη γοητευτική περιπέτεια αυτής της ιδιαίτερης «συνομιλίας». Αυτήν τη ζωντάνια την είχα ονειρευτεί και… ολοζώντανη, επί σκηνής. Αλλά, τίποτα από όλα αυτά δεν θα γινόταν δίχως τους συνεργάτες μου στην ομάδα μας “SOFITA THEATER”, την ηθοποιό και θεατρολόγο Ναταλία-Άννα Βασιλέκα και τον ηθοποιό -και σκηνοθέτη της παράστασής μας- Παύλο Σταυρόπουλο. Πρώτος σταθμός, το Φεστιβάλ «Μικρό Παρίσι» στην Αθήνα, έπειτα στην έδρα μας, την Καβάλα, σε παλιές καπναποθήκες και στον χώρο του Μουσείου Καπνού και μόλις πρόσφατα, στο Vis Motrix Performance Studio στη Θεσσαλονίκη. Η παράσταση στην οποία συνομίλησαν πια όλες αυτές οι διαφορετικές μορφές τέχνης, graffiti και γραφές δρόμου, ποίηση και θέατρο, συνομίλησε και με το κοινό -και ήταν μαγεία το ότι είχανε πολλά να πούνε!
Η Λυδία Ελιόγλου γεννήθηκε κατακαλόκαιρο και αυτό το «ντάλα ήλιος» πρέπει να την επηρέασε καθοριστικά. Προτού μάθει να διαβάζει, προσποιούταν κοιτάζοντας σελίδες βιβλίων ότι ήξερε ανάγνωση βγάζοντας ιστορίες από το μυαλό της. Ακολούθησαν πολλά μολύβια και ένα «αυτά στο βίος και οικογένεια που γράφει η ντετέκτιβ μπεμπέκα» σε γραφομηχανή. Στα φοιτητικά έδρανα της φιλολογίας είχε πλέον αποκτήσει χρόνια θητεία σε πληκτρολόγια. Την κατέτρωγε, όμως, το εναγώνιο ερώτημα «τι θέλει να πει ο ποιητής;». Μέχρι που συνειδητοποίησε ότι την απασχολούσε και το τι έχουν να πουν οι άλλοι επί του θέματος -ποιητικά και μη- και έβαλε πλώρη για τη δημοσιογραφία εργαζόμενη σε περιοδικά και εφημερίδες.
Το 2011 η χάρη της έφτασε στην Αθήνα για τον διαγωνισμό του 6ου «Pocket Theater Festival» (Μικρό Πολυτεχνείο) με τον θεατρικό μονόλογο «Εσωτερικής Θραύσης». Καλοκαίρι του 2014 το θεατρικό της έργο με τίτλο «Από την παραλία πέρασες;» ανέβηκε στη σκηνή του 57ου Φεστιβάλ Φιλίππων και τον Μάιο του 2015 κυκλοφόρησε σε βιβλίο από την «ΚΑΠΑ Εκδοτική». Το φθινόπωρο του 2014 ξεκίνησε με την ομάδα “SOFITA THEATER” η πορεία του «Ριμάζοντας», μία παράσταση βασισμένη σε έμμετρα σατιρικά ποιήματα από το προσωπικό της blog “It’s a matter of poem” που «συνομιλούν» με γραφές δρόμου και graffiti. Αφετηρία της το 2ο Φεστιβάλ «Μικρό Παρίσι των Αθηνών» (κτίριο Finos Film). Συνεχίστηκε το 2015 στο Μουσείο Καπνού («Κτίρια της Λήθης», 3η Εβδομάδα Αρχιτεκτονικής) και πιο πριν, σε συνεργασία με το ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας, σε παλιές καπναποθήκες. Εκτός από τη συγγραφή, ασχολείται με την επιμέλεια κειμένων και έχει αδυναμία να ανακαλύπτει άλλους συγγραφείς -έχουν, δεν έχουν εκδώσει- διατελώντας ενεργό στέλεχος της λογοτεχνικής ιστοσελίδας «120 Λέξεις». Επίσης, της αρέσει να καμαρώνει λιλιπούτειους συγγραφείς υλοποιώντας εργαστήρια δημιουργικής γραφής για παιδιά, όπως το παιδαγωγικό εργαστήρι «Καιρός για Μικρό Πρίγκιπα» το οποίο υλοποίησε σε Θεσσαλονίκη και Κωνσταντινούπολη (2009) και συνεχίζει στην Καβάλα.
Έχει εμμονές: να αφουγκράζεται την κοινωνία των ανθρώπων σαν ένα ζωντανό κύτταρο που πάλλεται, επιμένοντας να δίνει έμφαση στις αρρυθμίες του. Άλλωστε, δέκα περίπου ετών σημείωνε πρόχειρα στιχάκια, όπως «τα ρολόγια πάντα στον ίδιο ρυθμό, τον ίδιο τον ήχο τον βαρετό / και ώρες-ώρες αναρωτιέμαι, γιατί, θεέ μου και δεν τα καίμε;!»
[1] Στο οπισθόφυλλο γράφει...
Κάπου ένα σχέδιο γεννιέται ήδη,
να τη χωρίσουν fifty-fifty,
δικιά μου τόση,
τόση δικιά σου.
Κι ούτε κουβέντα ξανά
για αγάπες,
αυτά ανήκουν στο παρελθόν...
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κάπα
[2] Το Ριμάζοντας ΙΙ πρόκειται για ένα project βασισμένο σε «ομιλούσες» εικόνες πάνω σε τοίχους πόλεων και έμμετρη ποίηση προερχόμενη από το blog της Λυδίας Ελίογλου (It's a matter of poem). Δεκατρείς «ιστορίες» ερμηνεύονται διακριτά η μία από την άλλη και αποδίδονται με χιούμορ, αυτοσαρκασμό και εσάνς ειρωνείας. Το έργο παρουσιάστηκε το διήμερο 15 και 16 Μαΐου στη Θεσσαλονίκη ερμηνευόμενο από τους ηθοποιούς Ναταλία-Άννα Βασιλέκα και Παύλο Σταυρόπουλο. Ο τελευταίος, που σκηνοθέτησε την παράσταση, έχει αναφέρει σχετικά:
«Το φθινόπωρο του 2014 αρχίσαμε σιγά-σιγά να σκαρώνουμε την ιδέα του “Ριμάζοντας”. Αφορμή για την εστίαση της σκέψης μας στάθηκε ένα εναλλακτικό, διεθνές φεστιβάλ, “Το Μικρό Παρίσι των Αθηνών”. Στόχος του “να μπολιάσει με πολιτισμό και τέχνη το ευρύτερο κέντρο, μια από τις πιο αδικημένες περιοχές της Αθήνας”. Ρημαγμένα κτίρια, υποβαθμισμένοι δρόμοι, ιστορικά σημεία της πόλης στο “στόχαστρο” καλλιτεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό… εκεί και εμείς, στα παλιά γραφεία της Finos Film. Έναν χρόνο μετά, η παράσταση “τρύπωσε” ολοζώντανη και σε “δύσκολους” χώρους, πήρε ζωή απ’ τη ζωή τους και ανέπνευσε στον δικό τους ρυθμό, ανάμεσα σε παλιές καπναποθήκες και στον χώρο του Μουσείου Καπνού Καβάλας, σε “Κτίρια της Λήθης”. Φέτος, νιώθουμε διπλά περήφανοι για αυτό το ταξίδι που -ριμάζοντας- συνεχίζεται…»
Απόσπασμα:
- Η κρίση δεν αλώνισε τα ειλικρινή «πιστεύω».
Όσο θα αγωνιζόμαστε, πλήττεται το «κελεύω»!
Όλοι μαζί χαράζουμε τη νέα την πορεία
μα πού και πού χανόμαστε μέσα στην ιστορία...
- Είναι οι σελίδες της πολλές, τα ρεύματα είναι πλήθος...
Αλήθεια, πότε να αρχινά και σταματά ο μύθος;
