Η Ελένη Ζαφειρίου, η «μάνα» του ελληνικού κινηματογράφου, είναι μια μορφή που όλοι γνωρίζουμε, σκαλισμένη στο ασπρόμαυρο και έγχρωμο φιλμ των ελληνικών ταινιών που γαλούχησαν γενιές και γενιές. Η μάνα όλων μας δε γνώρισε τη δική της, που πέθανε στη γέννα, κι έτσι υιοθετήθηκε από τη Σιφνιά ηθοποιό Κυριακούλα Ζαφειρίου, που έτυχε να τη γνωρίσει περνώντας με τον περιπλανώμενο θίασό της από τη Λάρισα όπου γεννήθηκε το άτυχο παιδί.
Η Ελένη Ζαφειρίου μετά από πολύχρονη καριέρα στα μπουλούκια σπούδασε στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Γράφτηκε στο ΣΕΗ το 1927 σε ηλικία μόλις 11 ετών! Η πρώτη της εμφάνιση στο Εθνικό Θέατρο ήταν στην παράσταση «Του φτωχού τ’ αρνί» το 1934, όπου δεν αναγράφεται καν το όνομά της! Στη δεύτερη εμφάνισή της, στην παράσταση «Ιβάν ο Τρομερός» του 1935, αναγράφεται ως Ν. Ζαφειρίου και επιτέλους στην τρίτη της εμφάνιση, στην παράσταση «Πέερ Γκυντ» και πάλι του 1935, βλέπουμε και την πρώτη της φωτογραφία στο θεατρικό πρόγραμμα με την ένδειξη «Νίτσα Ζαφειρίου»! Από κει και πέρα, η παρουσία της είναι σχεδόν αδιάλειπτη στον εθνικό μας φορέα θεάτρου έως και το 1979.
Η Ελένη Ζαφειρίου εμφανίστηκε σε 102 ταινίες, με πρώτη «Το πικρό ψωμί» το 1951 και τελευταία το «Προς την ελευθερία» το 1997, μετά από απουσία 25 ολόκληρων χρόνων από την εμφάνισή της στις ταινίες «Ο εχθρός του λαού» και «Τύψεις συνειδήσεως» το 1972. Κατεξοχήν μάνα, μοντέρνα, τραγική, ειλικρινής, πιστή, ηρωίδα, σκληρή, ταυτίστηκε με το πρότυπο της μάνας όλων μας.
Η τηλεόραση δεν άφησε ασυγκίνητη τη μεγάλη ηθοποιό. Εμφανίστηκε αρχικά την περίοδο 1973-1974 στις σειρές «Η τελευταία άνοιξη» (ΥΕΝΕΔ) και «Η συνωμοσία της σιωπής» (ΕΙΡΤ) και έκτοτε οι επιλογές της ήταν αυστηρές. Προσωπικά τη θυμάμαι έντονα στην τελευταία της εμφάνιση στη σειρά «Το χρώμα του φεγγαριού» (ΑΝΤ1, 1996-1997, εμφανίστηκε μόνο για 13 επεισόδια), όπου έπαιξε την τραγική γιαγιά Δέσποινα του νησιού, μια φιγούρα που έβλεπε τα εγγόνια της να φυλλορροούν προς λάθος κατευθύνσεις της ζωής.
Μέχρι στιγμής έχω εντοπίσει μόνο ένα εξώφυλλο της Ελένης Ζαφειρίου με αφορμή την προβολή στο Θέατρο της Δευτέρας του έργου «Δόνα Ροζίτα» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα (ημερομηνία κυκλοφορίας 13/12/1985), όπου συμπρωταγωνιστούσε με τη Νόρα Βαλσάμη και την Ελένη Χατζηαργύρη.
Η ηθοποιός έχει γράψει την αυτοβιογραφία της με τίτλο «Τι να σου πρωτοθυμηθώ, βρε μάνα» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πανός το 1991 και ξανά το 2004 ενώ πρόσφατα κυκλοφόρησε από την Andy’s Publishers συνέντευξή της στον Ιάσονα Τριανταφυλλίδη στο πλαίσιο της σειράς «Ελληνικό σινεμά σε πρώτο πρόσωπο».
Πηγές:
H φωτογραφία από τη θεατρική παράσταση «Πέερ Γκυντ» είναι από το ψηφιοποιημένο αρχείο του Εθνικού Θεάτρου.
Τα εξώφυλλα των βιβλίων και του περιοδικού, καθώς και τα screenshots της ταινίας και της σειράς είναι από το προσωπικό μου αρχείο.
