Στην υπόθεση...
Μια γυναίκα σπρώχνεται βίαια από ένα αυτοκίνητο και αφήνεται στη μέση του δρόμου, γυμνή, μόνη και αβοήθητη ενώ ο Νοέμβρης μουσκεύει την άσφαλτο με παγωνιά. Εικοσιτέσσερα χρόνια μετά μια γυναίκα δέχεται έναν επισκέπτη που της φέρνει την άσχημη είδηση για ένα πολύ αγαπητό της πρόσωπο ο οποίος βρίσκεται μεταξύ ζωής και θανάτου. Παρακαλεί Θεό κι ανθρώπους για τη σωτηρία του και ξεκινά ένα ταξίδι στις μνήμες, στα βιώματα, στις πληγές, στα λάθη...
Όταν ο Αλέξανδρος αναλαμβάνει να βάλει σε τάξη τις μαρτυρίες από το ημερολόγιο, η ιστορία τής Άννας αποκτά ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον.
Μια γυναίκα σπρώχνεται βίαια από ένα αυτοκίνητο και αφήνεται στη μέση του δρόμου, γυμνή, μόνη και αβοήθητη ενώ ο Νοέμβρης μουσκεύει την άσφαλτο με παγωνιά. Εικοσιτέσσερα χρόνια μετά μια γυναίκα δέχεται έναν επισκέπτη που της φέρνει την άσχημη είδηση για ένα πολύ αγαπητό της πρόσωπο ο οποίος βρίσκεται μεταξύ ζωής και θανάτου. Παρακαλεί Θεό κι ανθρώπους για τη σωτηρία του και ξεκινά ένα ταξίδι στις μνήμες, στα βιώματα, στις πληγές, στα λάθη...
Όταν ο Αλέξανδρος αναλαμβάνει να βάλει σε τάξη τις μαρτυρίες από το ημερολόγιο, η ιστορία τής Άννας αποκτά ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον.
Στη δομή... σε ανύποπτο χρόνο δίνει στοιχεία, μικρά κομμάτια του παζλ της ιστορίας, σαν ψήγματα ανάμεσα στις φράσεις που οφείλεις να προσέξεις -και να συλλέξεις ευλαβικά- ώστε στο τέλος να έχεις όλη την εικόνα. Με έναν τέτοιο τρόπο συστήνονται και τα πρόσωπα στον αναγνώστη, με μικρά στοιχεία διάσπαρτα σε όλη την έκταση.
Με έναν τέτοιο τρόπο καταλήγουν να απαντώνται και τα ερωτήματα που γεννά η ανάγνωση. Μικρές και μεγάλες απορίες που δημιουργούνται μοιραία αλλά για την αποκάλυψη μη περιμένεις "προβολείς" και "τυμπανοκρουσίες". Οι απαντήσεις δίνονται σταδιακά και τμηματικά, όπως όλες οι πληροφορίες, προσφέροντας ένα καλό ιντριγκαδόρικο στοιχείο δόμησης και στυλ. Κάπως έτσι συνδέεται η Ιωάννα με την Άννα, παρασκηνιακά θαρρείς, και κάπως έτσι ολοκληρώνονται όλες οι εικόνες και όλες οι σχέσεις.
Αναγνωρίζονται τρεις διαφορετικές γραφές: οι σελίδες από το ημερολόγιο, οι ένθετες σκέψεις του συγγραφέα και η κανονική ροή-εξιστόρηση των γεγονότων, όλες τριτοπρόσωπες, που λειτουργούν εναλλάξ και προσθέτουν ποικιλία.
Αναγνωρίζονται τρεις διαφορετικές γραφές: οι σελίδες από το ημερολόγιο, οι ένθετες σκέψεις του συγγραφέα και η κανονική ροή-εξιστόρηση των γεγονότων, όλες τριτοπρόσωπες, που λειτουργούν εναλλάξ και προσθέτουν ποικιλία.
Μιλώντας για ύφος... από τις πρώτες σελίδες φαίνεται η προτίμηση του Παύλου Ανδριά για τις μετοχές. Τις αγαπά πολύ. Ίσως περισσότερο από κάθε άλλο χρόνο ή καλολογικό στοιχείο. Τόσο που θαρρώ οι μετοχές αποτελούν βασικό κομμάτι του συγγραφικού του στυλ. Η γλώσσα παραμένει απλή, καθημερινή χωρίς ιδιαίτερα λογοτεχνικά κοσμήματα χάριν εντυπωσιασμού ή γλωσσικού πλούτου ή ποικιλομορφίας. Όμως, έτσι, το αποτέλεσμα είναι άμεσο, όπως θα ήταν και στην βιωματική ζωή, και οι ήρωες προσγειωμένοι στην -έστω μυθογραφική- πραγματικότητά τους.
Στην ιστορία της Άννας, η βία, με το βήτα κεφαλαίο, δεν έχει μόνο ένα πρόσωπο. Θα κακοποιηθεί με πολλούς τρόπους σε πολλαπλά επίπεδα και, παρά τις τραγικές στιγμές της, στο ελπιδοφόρο κομμάτι του μυθιστορήματος, θα επιβιώσει σε πείσμα όλων των βιασμών της. Αρκεί όμως η επιβίωση ή μήπως ο άνθρωπος οφείλει, πρώτα προς τον εαυτό του, να κλείσει κι εκείνες τις πληγές που δε βρίσκονται στο κορμί αλλά στην μνήμη ή την ψυχή του; Η Άννα παλεύει με τους εσωτερικούς της δαίμονες και τους ξορκίζει, θα έλεγα, με πείσμα και ψέμα. Όλη της τη ζωή βρίσκεται βουτηγμένη μέσα σε ψευδαισθήσεις -για να ισορροπεί και να προχωρά- και σε ψεύτικες αναμνήσεις που έχει πλάσει η ίδια προφανώς για να αμυνθεί της δύστροπης, επίπονης, ντροπιαστικής... αλήθειας. Πρέπει να την προσέξεις καλά την Άννα για να την καταλάβεις. Τόσο για το ψέμα που κουβαλά η φύση της όσο και για τις πράξεις της που δε πρέπει να τις δεις επιφανειακά.
Στο βιβλίο γίνεται αναφορά σε κάθε μορφή βίας. Για την παιδική και την ενήλικη, για την σωματική και ψυχική, για την ενδοοικογενειακή, τη συζυγική, την κοινωνική... Η κακοποίηση έχει πολλά πρόσωπα, διάφορες μορφές και την βλέπουμε να συμβαίνει σε πολλαπλά επίπεδα. Από την αφαίρεση του λόγου ως την ολοκληρωτική καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, από μία σεξουαλική παρενόχληση ως το βιασμό ή τη σεξουαλική σκλαβιά, και από τον κοινωνικό στιγματισμό ως την ένοπλη ή άοπλη επίθεση... μικρές και μεγάλες δολοφονίες του σώματος και της ψυχής αναζητούν επούλωση και οι επιπτώσεις χρειάζονται διαφυγή και απαγκίστρωση.
Ανάμεσα στις λέξεις και στην μυθογραφία, μεγάλες αλήθειες αναφέρονται ενώ όλες οι παρατηρήσεις του Παύλου σχετικά με τη βία και την κακοποίηση είναι σημαντικές και ολόσωστες.
Μια γυναίκα... ...είναι το εύκολο θύμα, το ον εκείνο που έχει τη δύναμη να απορροφά κάθε μορφή εξευτελισμού και βιασμού και σφίγγοντας τα δόντια, να συνεχίζει... γράφει ο συγγραφέας επικοινωνώντας τη φωνή της ηρωίδας του ενώ σε άλλο εδάφιο, αναφέρεται στοργικά στην καταπάτηση της ελευθερίας της γράφοντας: Όταν τα λόγια, οι πράξεις και τα έργα, δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, μοιραία έχουμε εξαπάτηση και κακοποίηση της κάθε μορφής ελευθερίας... προσθέτοντας έτσι ακόμη έναν βιασμό για εκείνη αλλά και ένα υπέροχο άλλοθι για τις δικές της αποφάσεις.
Ανάμεσα στις λέξεις και στην μυθογραφία, μεγάλες αλήθειες αναφέρονται ενώ όλες οι παρατηρήσεις του Παύλου σχετικά με τη βία και την κακοποίηση είναι σημαντικές και ολόσωστες.
Η πρώτη φορά του βιασμού, λεκτικού, ψυχικού ή σωματικού, ποτέ δεν ήταν και δεν είναι η τελευταία γράφει σε ανύποπτο χρόνο, υπογραμμίζοντας μια σημαντική πραγματικότητα που οφείλουν να γνωρίζουν όλα τα θύματα. Αλλού θα τονίσει την επιβεβλημένη ανάγκη να μιλήσεις για τον βιαστή ή το δυνάστη σου βάζοντας στην άκρη τις όποιες σκέψεις, με μια μικρή αλλά πολύ δυνατή φράση, όταν η Άννα του θα πει: Η σιωπή είναι η δύναμη του βιαστή και ο φόβος το άλλοθί του.
Μια ποικιλία από σχέσεις έχουν υπόσταση στη ζωή της, καθορίζουν το χαρακτήρα και την συμπεριφορά της, τις άμυνες και την κατάληξή της. Σχέσεις ηδονής και οδύνης, αγάπης και μίσους, σχέσεις που παλεύουν με τον εσωτερικό κόσμο, με το κορμί... με όλα, ακόμα και με το χρήμα. Και ο συγγραφέας, πολύ σοφά, προστατεύοντας την Άννα του, για λογαριασμό της κάθε Άννας εκεί έξω, συμβουλεύει τον συνοδοιπόρο αναγνώστη του να μην την στήσει στον τοίχο πριν καν την γνωρίσει, πριν καν ακούσει τί έχει να του πει... Η ίδια, θα περιγράψει την ψυχολογική της κατάσταση, την απέχθειά της προς όλους αυτούς που την έφεραν στη θέση που βρίσκεται, για κάθε κατάσταση που υποχρεώθηκε να υποστεί, για κάθε πόνο που έπρεπε να αντέξει... με μια λιτή και σύντομη φράση: Θέλω ν' αλλάξω δέρμα, όψη, όνομα, όλα.
Τέλος, για να ελαφρύνω και την βαριά αίσθηση, αξίζει να σημειώσω μια νέα πρωτόφαντη εκδοχή του παραμυθιού της Σταχτοπούτας που περιλαμβάνει το βιβλίο, της Βρωμοκοπούσας. Ουσιαστικά πρόκειται για την ιστορία ενός κοριτσιού, σύμβολο κακοποίησης με το οποίο μπορούν να ταυτιστούν όλοι οι αδικημένοι και βασανισμένοι της γης... αλλά και τα είδη των γυναικών όπως σηματοδοτούνται από την ηρωίδα όταν σκιαγραφεί την γυναίκα ατμοσίδερο, τη γυναίκα καμικάζι, το έμπλαστρο, την τάπα, τη γυναίκα κουρτίνα, την μαύρη γάτα, κ.ο.κ. προσθέτοντας μια διασκεδαστική νότα στο μυθιστόρημα.
Επίσης, μου άρεσε που αναφέρθηκε στον σεξουαλικό ευνουχισμό και στα άλλα ψυχοσωματικά προβλήματα που δημιουργούνται στους άντρες από το γυναικείο φύλο γιατί, τελικά, στέκεται δίκαια απέναντι στην κοινωνία, όπως και όταν συμπερασματικά προτρέπει τους ανθρώπους να αφήσουν τις ανασφάλειες και να χαρούν ό,τι τους φέρνει η ζωή, χωρίς ταμπού, άγχη ή ντροπές, μιας και κανείς δεν είναι τέλειος.
«Μην το κάνεις…» Ήταν οι τρεις λέξεις που πρόλαβε να πει, όταν είδε το θείο της να κλείνει πίσω του την πόρτα και φιμώνοντάς την, να την γυμνώνει βίαια…
«Μην το κάνεις…» Ήταν οι τρεις λέξεις, που φώναξε στον άντρα που, κλωτσώντας την μέσα από το αυτοκίνητο, την πέταξε γυμνή στη μέση του δρόμου μιας έρημης Αθήνας, σαν σκουπίδι…
«Μην το κάνεις…» Ήταν οι τρεις λέξεις που είπε στον ίδιο της τον εαυτό, όταν θέλησε να τιμωρήσει εκείνους τους τρεις, που ασέλγησαν πάνω στο κορμί της και στη συνέχεια, την γελοιοποίησαν…
Η Γιαννούλα του χωριού, η Ιωάννα της καθημερινότητας, ο πόθος κάθε αρσενικού που έβαζε στοίχημα για να τη ρίξει στο κρεβάτι, συμβιβάστηκε με την "τιμωρία" της φύσης και το στίγμα της "εύκολης", μέχρι που έγινε Άννα και γύρισε σελίδα στη ζωή της…
Αυτοτιμωρήθηκε και λυτρώθηκε, μέσα από τα ίδια της τα λάθη, μικρά ή μεγάλα!
Αγάπησε και λάτρεψε έναν "άγγελο" που κάθε πρώτη του μηνός, της έφερνε έναν κρίνο, έναν "άγγελο" που δεν ήταν άλλος, παρά η ψυχή των εραστών της...
Όταν μια γυναίκα ζητάει τη συντροφιά σου, μην της την αρνηθείς…
Όταν μια γυναίκα ανοίγει την αγκαλιά της, φώλιασε μέσα της…
Όταν μια γυναίκα σου χαρίζει τα χάδια της, απόλαυσέ τα…
Ξέρεις, κάποιοι δεν τα γεύτηκαν όλα αυτά και δε θα νιώσουν την ανάσα της ΓΥΝΑΙΚΑΣ να καίει το κορμί τους, γιατί ποτέ δεν την σεβάστηκαν, δεν την ερωτεύτηκαν, δεν την αγάπησαν!!!
Από τις εκδόσεις Ίαμβος
Περισσότερα από/για τον Παύλο Ανδριά:
Με το παραπάνω κείμενο προλόγισα το μυθιστόρημα στην πρώτη του κεντρική παρουσίαση στην Αθήνα.
Οι πλαγιογραμμένες φράσεις είναι αποσπάσματα από το βιβλίο.
Ευχαριστώ τον Παύλο Ανδριά και τις εκδόσεις Ίαμβος για τη διάθεση του βιβλίου.
