koukidaki: Αόρατα κορίτσια

Πιστεύετε στα θαύματα;

Κάποιοι θα απαντούσαν ναι και κάποιοι, πιο γήινοι, θα έλεγαν: ίσως, αλλά και ο πιο απαισιόδοξος ορθολογιστής δε θα απαντούσε με το απόλυτο όχι.

Μάλλον.

Μάλλον, γιατί ο άνθρωπος έχει ανάγκη το θαύμα για πολλούς λόγους, ένας βασικός εκ των οποίων είναι για να επιβιώσει η ελπίδα του.

Στο βιβλίο της Μανίνας Ζουμπουλάκη τα κορίτσια, ανά τις δεκαετίες, βίωσαν το θαύμα και, κάποιες πιο τυχερές, πάνω από μία φορά. Μικρά και μεγάλα θαύματα που συμβαίνουν ανύποπτα για να τις σώσουν από τις ατυχίες τους, από κακουχίες, ακόμα και από τον θάνατο. Τα κορίτσια της αγωνίζονται ελπίζοντας σε ένα καλύτερο μέλλον, κρατούν σφιχτά από το χέρι την ελπίδα και παλεύουν με κάθε τρόπο και μέσο. Επιβιώνουν σε ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον κρύβοντας την γυναικεία πλευρά τους και στολίζουν τις μέρες τους με δραματική τέχνη, μουσική και θέαμα ενώ μαζί τους κάνει βήματα εμπρός και η ιστορία που, έτσι κι αλλιώς, δε τερματίζει ποτέ.

Διαβάζοντας το μυθιστόρημα...

...συναντώ υπέροχες γυναίκες γεννημένες από την πρώτη δεκαετία του προηγούμενου αιώνα μέχρι τις μέρες μας -και πέρα από αυτές- ενώ ξετυλίγονται ιστορίες πολέμου, μετανάστευσης και επιβίωσης κάτω από αντίξοες συνθήκες, και εντοπίζω ομοιότητες στη ροή του χρόνου -η ζωή κάνει κύκλους- και επαναλήψεις στην ιστορία των ανθρώπων -η ιστορία κάνει κύκλους. Γυναίκες που πόνταραν στο θαύμα, γιατί το θαύμα είναι η ελπίδα τους όταν δεν έχει μείνει κάτι για να κρατηθούν και πράγματι, εκείνο δεν τις εγκαταλείπει.

Μια έντονη ανάγκη για πατρίδα φορτίζει τις ηρωίδες όταν ο τόπος τους τις διώχνει μακριά και μια ακόμη μεγαλύτερη για έναν τόπο που θα τον κάνουν τόπο τους, για το σπίτι που θα γίνει σπίτι τους... για την εποχή που θα είναι η εποχή τους...

Από τους ήρωες...

Αγαπώ τον Μάριο, ένα δεκαπεντάχρονο αγόρι, όταν λέει: «Είμαι ηθοποιός... δεν ξέρω να κάνω τίποτα χρήσιμο» όταν η ίδια η ζωή τον διαψεύδει παταγωδώς. Η διασκέδαση που προσφέρει είναι μέγα έργο κάθε εποχή ενώ λίγες σελίδες παρακάτω διαβάζει τον ουρανό, γνωρίζει τα αστέρια και βρίσκει το δρόμο του στο σκοτάδι. Ικανότητα που θα του σώσει τη ζωή.

Συμπάσχω με την Αννίς που έχασε την οικογένειά της αλλά βρήκε μια νέα, και μαζί έναν νέο τόπο να δημιουργήσει αναμνήσεις, ένα νέο σπίτι να αναπαυθεί.
Καταλαβαίνω την Ελπίδα και το δρόμο της ενώ πολλοί θα της προσέδιδαν δεκάδες λάθη, αλλά η Μανίνα φροντίζει τόσο τα κορίτσια της που μόνο να συμφωνήσεις μαζί τους μπορείς.

Εκπλήσσομαι με τη Ζωή και γοητεύομαι από όλες.
Λατρεύω τη Σμαρώ που αντιστέκεται σε κάθε εμπόδιο και ζει μέχρι τα εκατό μπας και προλάβει να κάνει όλα εκείνα για τα οποία γεννήθηκε.

Από όλα τα μηνύματα του μυθιστορήματος ξεχώρισα -και θεωρώ ότι το ίδιο θα ισχυρισθείτε κι εσείς- εκείνο το ...να κάνεις αυτό που θέλεις! Η εποχή δε θα είναι ποτέ σωστή, δεν υπάρχει σωστή εποχή! Και, αμέσως, σκέφτομαι τα πράγματα που θέλω να κάνω, θυμάμαι να διώχνω την αναβλητικότητά μου και να θυμάμαι ότι η ζωή είναι εδώ και τώρα.

Έχοντας διαβάσει το μισό βιβλίο σκέφτομαι ότι θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ιστορικό μυθιστόρημα αλλά η Μανίνα δε στάθηκε στις εξελίξεις και στις ιστορικές καταγραφές παρά επικεντρώθηκε στους ήρωές της και στις δικές τους διαδρομές, κρατώντας τη μαγεία της αφήγησης παρά τις επεξηγήσεις της ιστορίας. Λίγες σελίδες παρακάτω θα καταλάβω ότι δε θα μπορούσε ποτέ να φέρει τον ιστορικό προσδιορισμό καθώς η ιστορία δε σταματάει σε κάποια εποχή, ούτε στο σήμερα, αλλά προσπερνάει το παρόν που ζούμε και πηγαίνει παρακάτω σε ένα υποθετικό χρόνο που όμως θα μπορούσε να είναι η αμέσως επόμενη σελίδα της ιστορίας. Εκείνης που γράφεται με γιώτα κεφαλαίο.

Κι όσο περνούν οι δεκαετίες, ο ένας πόλεμος διαδέχεται τον άλλο και η μία καταστροφή την επόμενη... ένας διωγμός έναν άλλο και μια δυστυχία μία άλλη, σε ένα ατελείωτο γαϊτανάκι που στριφογυρίζει αλλά επαναλαμβάνεται στο άπειρο. Υπογραμμίζω μια φράση που είναι αδύνατο να προσπεράσω και αναλογίζομαι πόσο επίκαιρες είναι πάντα οι πολεμικές ιστορίες -δυστυχώς. Γράφει, πολύ απλά αλλά τόσο σπουδαία: ...πόσο σε αλλάζει ο πόλεμος, σου τρώει όλον τον ενθουσιασμό, πόσο σε αφήνει λειψό, είτε φαίνεται το κομμάτι που έχασες είτε όχι.

Παρατηρώ ότι δεν πολυασχολείται με τις χρονικές πληροφορίες. Αφήνει τον αναγνώστη να μετρήσει τις μέρες ή να τις αντιληφθεί από την αφήγηση. Να αφουγκραστεί το χρόνο από τις λέξεις γιατί, προφανώς, δεν έχει τόση σημασία η λεπτομερής καταγραφή του χρόνου όσο τα γεγονότα, οι άνθρωποι... Κι επειδή η ζωή συνεχίζεται και θα συνεχίζεται στο διηνεκές, ενίοτε κάνοντας κύκλους και επαναλαμβάνοντας τον εαυτό της, δε χρησιμοποιεί τόσο παρελθοντικούς χρόνους, όσο ενεστώτα. Όλα έχουν συμβεί, όλα συμβαίνουν πάλι και θα ξανασυμβούν. Έτσι και οι ιστορίες των κοριτσιών της.

Κι επειδή έχω σπουδάσει φωτογραφία, και όσο να 'ναι έχω μια ιδιαίτερη σχέση μαζί της, ξεχωρίζω την άποψη περί φακού όταν βρίσκει πιο εύκολη τη ζωή μέσα από μια κάμερα γιατί τη βλέπεις σωστά καδραρισμένη, κι ας είναι αμοντάριστη ή θολή ή στρεβλή ή ό,τι άλλο είναι -ή όπως αλλιώς την νιώθεις ότι είναι. Μέσα από τον φακό όλα μπαίνουν στη θέση τους και φωτίζονται ανάλογα. Τακτοποιούνται, ρυθμίζονται, ρεγουλάρονται, ισιώνουν, ξεκαθαρίζουν και αισθάνεσαι ότι ο εαυτός σου έχει βγει από την εικόνα...

Τα κεφάλαια, εξάλλου, είναι σαν κινηματογραφικές σκηνές ή επεισόδια σίριαλ. Αυτό που έγινε τότε συμβαίνει τώρα στην "οθόνη" αλλά το βιβλίο διαβάζεται αργά, απολαυστικά και χωρίς καμία βιάση καθώς, όταν τελειώνει ένα κεφάλαιο δε γνωρίζεις τι θα συμβεί στο επόμενο. Αν θα ξανασυναντήσεις τον ήρωά σου, σε ποια ηλικία... αν θα έχει περάσει μια στιγμή, μερικές μέρες, ένας χρόνος ή άπειρα χρόνια. Γι' αυτό κράτα την κάθε στιγμή ως πολύτιμη και μοναδική. (Μα, έτσι δεν είναι και η ζωή; Τρέχεις τρέχεις να πας παρακάτω, να φτάσεις στον στόχο σου... βιάζεσαι να προσπεράσεις δυσκολίες και εμπόδια και ξεχνάς να χαρείς τη στιγμή, να γευτείς το σήμερα...)

Κι αφού οι ηρωίδες -τα κορίτσια της Μανίνας- αγαπούν το θέατρο, τη μουσική, τον κινηματογράφο, το θέαμα... την Τέχνη, θα συναντήσεις πολλή μουσική από τους Pink Floyd και τους Oasis, τη Cindy Lauper ή τον Διονύση Σαββόπουλο, τους Tears for Fears και τόσους άλλους. Θα μάθεις τη σημασία του να είναι κανείς σοβαρός (του Όσκαρ Ουάιλντ) αφού θα σε απασχολήσουν οι ατάκες του περισσότερο από ό,τι θα περίμενες αρχικά, θα συναντήσεις την Vesta Tilley και, παράλληλα, σε ανύποπτο χρόνο, θα απαντήσεις το ερώτημα: γιατί έγινε ο Τρωικός πόλεμος;

Και όλα αυτά μέσα από μια απίθανη, φρέσκια αφήγηση και σύγχρονη γλώσσα με όλες τις μεταμοντέρνες λέξεις λατινικοαγγλικής προέλευσης που εισχωρούν στην καθημερινότητά μας και την παραδοχή ότι ο κόσμος φτιάχτηκε από άντρες για άντρες αλλά δεν είναι οριστικά ανδροκρατούμενος. Μα, πόσα αόρατα κορίτσια!

Η ίδια η συγγραφέας, με κάθε βιβλίο της, αποδεικνύει πόσο καλή είναι και πόσο υπέροχα χειρίζεται κάθε καταγραφή ή ιστορία καθώς περνά με μαεστρία από το ένα είδος στο άλλο προσφέροντας ποικίλα ερεθίσματα στους αναγνώστες της. Έχει πια δείξει ότι μπορεί να γράψει τα πάντα και να είναι εξίσου καλή σε όλα.

Υ.Γ.: Το εξώφυλλο κοσμεί η Μαρίκα Γεωργοπούλου, το γένος Κωνσταντινίδη, γιαγιά της Μανίνας Ζουμπουλάκη.