Η καθημερινότητα αποτυπώνεται σε φράσεις που ταξιδεύουν ανά τις γενιές και αντανακλούν τα συμπεράσματα του λαού εκφράζοντας αλήθειες, σοφία και εμπειρία. Είναι το καταστάλαγμα και γι' αυτό δε λαθεύουν ποτέ, ενδυναμώνουν τη λαϊκή παράδοση, τα "βάζουν" με όλους, περιγελάνε με τα κουσούρια, βλέπουν τις αδικίες, προειδοποιούν... και για να το επιτύχουν αυτό χρησιμοποιούν αλληγορίες, μεταφορές, παρομοιώσεις, ρίμες, ειρωνεία, χιούμορ, ιστορίες και περιστατικά... Κι επειδή κουβαλάνε αιώνες σοφίας αρκούν ως επιχειρηματολογία.
Για να υποστηρίξεις ότι γνωρίζεις μια παροιμία δεν αρκεί να την έχεις διαβάσει ή ακούσει κάπου και να την έχεις απομνημονεύσει. Πρέπει να είσαι σε θέση να την χρησιμοποιήσεις σωστά, στην κατάλληλη περίπτωση. Με οδηγό τούτο το βιβλίο ξέρεις ότι θα έχεις συγκεντρωμένο πλήθος παροιμιών ενώ εκτός των νεοελληνικών θα βρεις και τις ανάλογες βυζαντινές και αρχαίες, τρανή απόδειξη ότι οι παροιμίες δε χάνονται.
Δε γνωρίζω αν έχει καταφέρει ποτέ κανείς να συγκεντρώσει όλες τις παροιμίες. Πέρα από τις πιο γνωστές, υπάρχουν πάρα πολλές άλλες που δε πολυχρησιμοποιούνται στον προφορικό ή γραπτό λόγο ενώ φαίνεται ότι όσες διαθέτουν μέτρο και ρυθμό "επιβιώνουν" καλύτερα.
Παρόλα αυτά, το βιβλίο της Αγγελικής Ζαχαριά είναι ένα κόσμημα για την βιβλιοθήκη, είναι ένας όμορφος, καλαίσθητος αλλά πάνω από όλα χρήσιμος οδηγός -ιδιαίτερα για εκείνους που γράφουν- και μια μικρή εγκυκλοπαίδεια με επεξηγήσεις για να σου διδάξει. Διαθέτει δε, τόσο τις δημώδεις όσο και τις λόγιες παροιμίες.
Το ανθολόγιο των παροιμιών χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος θα βρεις τις νεοελληνικές παροιμίες με αλφαβητική σειρά και μια μικρή επεξήγηση για την κάθε μία που σε βοηθάει να κατανοήσεις πότε και πως χρησιμοποιείται και αντίστοιχα έχουν αρχειοθετηθεί οι βυζαντινές και οι αρχαιοελληνικές παροιμίες.
Ώσπου να 'ρθουν τα μυαλά, θα μας φάνε τα σκυλιά.
Πάσσαλος πασσάλω εκκρούεται.
Και ο κρίνων κρίνεται.
Φυλλομετρώντας τις σελίδες, συνειδητοποιώ πόσες λέξεις και φράσεις χρησιμοποιούμε καθημερινά από τα αρχαία ελληνικά χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Για παράδειγμα, είμαι βεβαία ότι δεν έχεις αντιληφθεί ότι η τρίτη παροιμία παραπάνω είναι αρχαία, όπως και η ακόλουθη:
Σπεύδε βραδέως.
Στο δεύτερο μέρος, οι παροιμίες έχουν αρχειοθετηθεί ανάλογα με τη θεματολογία τους, έχουν συγκεντρωθεί οι ομοθεματικές αρχαιοελληνικές και βυζαντινές και, τέλος, σε ένα καταπληκτικό παράρτημα, δίνεται η προέλευση εκείνων που αναγάγωνται σε μύθους και περιστατικά. Εσείς ξέρετε πώς προέκυψε η παροιμία σαράντα πέντε Γιάννηδες ενός κοκόρου γνώση και τη σχέση της με τη ζωγραφική;
Χωρίς να θέλω να υπερβάλω, θα ξαναγράψω ότι το ανθολόγιο-εγκυκλοπαίδεια των παροιμιών είναι απαραίτητο σε ανθρώπους που γράφουν -από απλές αρθρογραφίες ως λογοτεχνικά αριστουργήματα- καθώς προσφέρει έναν πλήρη και εμπεριστατωμένο οδηγό ενώ η διδακτική του αξία το κάνει απαραίτητο για μαθητικές και φοιτητικές βιβλιοθήκες.
Αλήθεια, από πότε χρησιμοποιούμε παροιμίες;
Πάντως, ο Όμηρος έγραφε παροιμίες!
Η Αγγελική Ζαχαριά γεννήθηκε στην Αθήνα και είναι πτυχιούχος του τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης της Νομικής Αθηνών και του τμήματος Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Αθηνών.
Εργάζεται ως φιλόλογος και από το 1996 ασχολείται με τη συγγραφή εκπαιδευτικών βιβλίων. Οι «Σταλαγμοί Αρχαίας Σοφίας» (Εκδόσεις Βασιλείου, 2007) είναι το πρώτο της πόνημα έξω από το χώρο των εκπαιδευτικών της ενδιαφερόντων. Ακολούθησαν τα «Αρχαϊστικά και Παροιμιώδη» (Εκδόσεις Βασιλείου, 2013) και το «Αττικόν Άλας» (Εκδόσεις Βασιλείου, 2013). Προηγήθηκαν «Θέματα για Προβληματισμό και Αυτενέργεια στην Έκθεση» (1996), «Λεξικό Χρηστικών Ρημάτων της Αρχαίας Ελληνικής» (1998), «Λεξικό Χρηστικών Ρημάτων της Λατινικής» (1998), «Η Γραμματική του Ρήματος» (1998), «Ομήρου Οδύσσεια» (2000), «Λεξιλογικά Γυμνάσματα» (2001), «Ομήρου Ιλιάδα» (2002).
Ευχαριστώ τις εκδόσεις Βασιλείου και τον Γιώργο Βασιλείου για την προσφορά του βιβλίου
