Για τον παππού Παντελή, ο χρόνος πάγωσε -για πρώτη φορά- όταν την είδε να κατεβαίνει από το λαντό σε εκείνη την οικογενειακή επίσκεψη. Μια ματιά ήταν αρκετή για να γεννηθεί ο έρωτας και μια ζωή μικρή για να χαθεί. Ανήκαν σε διαφορετικούς θεούς και οι κοινωνικές συμβάσεις δεν τους επέτρεπαν να παραδεχτούν τον έρωτά τους όμως εκείνοι κράτησαν τη φλόγα του άσβεστη και πείστηκαν ότι κάποιοι αντιδραστικοί κι επαναστάτες θεοί εκεί πάνω, σε πείσμα των υπολοίπων, μηχανεύτηκαν έναν ολόκληρο παγκόσμιο πόλεμο για να τους φέρουν κοντά.
Ο χρόνος θα πάγωνε πολλές φορές τα επόμενα χρόνια. Κατοχή, πλοία ναυάγια, άνθρωποι νεκροί, μια κλοπή, ο εμφύλιος, ένας πυροβολισμός... Ο Παντελής θα αποχαιρετήσει το νησί (του) πριν τελειώσει η δεκαετία του 40. Και δεν θα επιστρέψει ποτέ.
Ο εγγονός Παντελής ζει και μεγαλώνει σε μια γειτονιά της Αθήνας. Ταξιδεύει στην Ζάκυνθο για να θάψει τον παππού του, όμως εκεί θα τον γνωρίσει καλύτερα. Ή μήπως, εκεί θα τον μάθει πραγματικά;
Μια ολόκληρη ζωή ξεδιπλώνεται από ένα ημερολόγιο και τις αφηγήσεις της Ελπίδας... και τα μυστικά δεν αντέχουν άλλο την κρυψώνα τους. Αβοήθητα ξεπροβάλλουν στα μάτια τους, προδίδουν το παρελθόν που έκρυβαν, αποκαλύπτουν τα ανείπωτα λόγια, τις κρυφές στιγμές, τις μύχιες σκέψεις.
Ένας έρωτας γεννημένος στα αποκαΐδια του πολέμου, ένας θησαυρός αναζητεί τον εξερευνητή του, κάποιοι θεοί παλεύουν με τους δαίμονες... και η αιματοβαμμένη ιστορία του κόσμου.
Διαβάζοντας...
Κι ενώ αυτά συμβαίνουν στο μυθιστόρημα... από την ανάγνωση, και από τις πρώτες σειρές, γεμίζουν τα μάτια με πανέμορφες μεταφορές και παρομοιώσεις που σε υποδέχονται ευφάνταστα ενώ δε θα σου λείψουν μέχρι την τελευταία σελίδα. Οι περιγραφές καλλωπίζονται για να αλατοπιπερώσουν την ανάγνωση και, είτε πρόκειται για τοπία, είτε για συναισθήματα, θα μαγευτείς από τη δυναμική τους και θα γοητευθείς πολλάκις. Όπως οφείλει εξάλλου να είναι κάθε λογοτεχνικό ανάγνωσμα.
Ο συγγραφέας του "μυστικού", Στέφανος Λίβος, κατέχει τον τρόπο να σε ταξιδέψει δεκαετίες ολόκληρες μέσα σε μία σελίδα με την ίδια άνεση που σου περιγράφει ένα φιλί σε τέσσερις, χωρίς να χάσεις ούτε το ενδιαφέρον σου για τα δρώμενα, ούτε να κάνει κοιλιά, ούτε να το δεις πιο αδύναμο, ούτε να βαρεθείς. Ενδεικτικά αναφέρω το ταξίδι από το 1745 στο 1940 μέσα σε λιγότερες από δέκα σελίδες, και από τις Βερσαλίες και τον Λουδοβίκο τον ΙΕ' στην Ελλάδα, με μια αλυσιδωτή αντίδραση όπου η μία εικόνα οδηγεί στην επόμενη, απόδειξη της συγγραφικής δυνατότητας και ομορφιάς του. Κρατάει πολύ σοφά τα όρια και τις αναλογίες και μπλέκει με μαεστρία την Ευρωπαϊκή και την Ελληνική ιστορία με την ιστορία των ηρώων του δημιουργώντας ένα μυθιστόρημα από εκείνα που αργείς να προσπεράσεις, που δε θα ξεχάσεις εύκολα και που αν δεν ήταν τόσο νέο θα ήταν σίγουρα κλασικό. Μέσα στην υπέροχη πλοκή του συναντάς συμφωνίες, φόνους, αυτοκτονίες, αποκαλύψεις, μυστικά, πολέμους, ανθρώπους που παίρνουν το νόμο στα χέρια τους, ανθρώπους πολεμιστές, ανθρώπους δεμένους με αγάπη και αίμα... έναν θησαυρό που σε περιμένει υπομονετικά να τον αποκτήσεις, έναν μεγάλο έρωτα.
Τα κεφάλαια μπλέκουν παρόν και παρελθόν με μαεστρία και όσο διαβάζεις τόσο το βιβλίο σε εγκλωβίζει εθισμένο στις λέξεις του ενώ η ροή το λιγότερο χαρισματική μπορεί να χαρακτηρισθεί. Μυθοπλασία και ιστορία μαζί σε ένα ιδανικό πάντρεμα και μια θεϊκή δοσολογία εμπλουτισμένες με ιδιαίτερη πλοκή και άρτια δόμηση.
Κατά το 21ο κεφάλαιο σε πιάνει η αγωνία για την εξέλιξη και αναρωτιέσαι πλέον φωναχτά για εκείνον τον θησαυρό που στριφογυρίζει και πηγαινοέρχεται στις σελίδες, όπως και το μυστικό του Παντελή που αναμένεις να αποκαλυφθεί... Οι απαντήσεις θα έρθουν, κάτι δεκάδες κεφάλαια παρακάτω, και θα έρθουν με τον πιο καθοριστικό και απόλυτο τρόπο.
Οι ήρωες ζουν στην Ζάκυνθο και, όπως είναι το αναμενόμενο, ανάμεσά τους βρίσκονται και κυκλοφορούν με λαντό μπενεστάντες, ποπολάροι ή λιμόπαποι, κάποιοι κατοικούν σε αρχοντικά που διαθέτουν πιάνο νόμπιλε και πόρτεγο, μαγειρεύουν σε πινιάτες, πίνουν ρομπόλα και τρώνε πρέντζα, γλεντώντας τραγουδάνε αρέκια, χτίζουν μουράγια και βαρδιόλες...
Οι ήρωες του Στέφανου έχουν αρχές, ντροπή, συστολή, ήθος... θυμίζουν ήρωες της Έμιλυ Μπροντέ ή της Ρόζαμουντ Πίλτσερ, διαθέτουν στόφα και αξίες, είναι διαφορετικοί για αυτά ακριβώς τα χαρακτηριστικά τους ενώ είναι απόλυτα συνηθισμένοι. Είναι οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας μόνο που θα κληθούν να κουβαλήσουν έναν παγκόσμιο πόλεμο στις πλάτες τους και οπωσδήποτε τα σημάδια θα μείνουν ανεξίτηλα στο κορμί και στην ψυχή τους, θα αναγκαστούν να επιβιώσουν σε δύσκολες, ταραγμένες εποχές, σε αντίξοες συνθήκες και στις πιο αιματοβαμμένες σελίδες της ιστορίας. Τόσο αιματοβαμμένες που οι ανθρωπιστικές επιστήμες που αναπτύχθηκαν μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο εμφανίσθηκαν, όπως αναφέρει ο συγγραφέας στη σελίδα 272, επιτακτικά κληθείσες να εξηγήσουν γιατί η ανώτερη μορφή ζωής πάνω στον πλανήτη είχε απελευθερώσει με τόση ευκολία όλα της τα ζωώδη ένστικτα στο μεγαλύτερο αιματοκύλισμα απαρχής κόσμου.
Σε ένα άλλο εδάφιο, επιβεβαίωσα την αιτία των επαναστάσεων, όπου ο συγγραφέας εξηγεί διαπιστώνοντας ότι η εξουσία γεννάει καταπίεση και, όταν η καταπίεση συσσωρεύεται, γεννάει βία που στρέφεται εναντίον της εξουσίας, η οποία αμυνόμενη απαντάει με ακόμη μεγαλύτερη βία. Αυτή ήταν η αέναη μάχη που σημάδευε κάθε εποχή και μετέτρεπε τον άνθρωπο σε αγρίμι με αρχέγονες επιθυμίες και πάθη. Μα, οι άνθρωποι, δε μαλώνουν μόνο από ή για την καταπίεση μιας αρχής. Οι θρησκείες ήταν πάντα ένα μεγάλο αγκάθι στις σχέσεις των ανθρώπων και πολλά από τα τραύματα των λαών προέρχονται από αυτές, με αφορμή αυτές ή με προτροπή από αυτές. Το ζήτημα με τις θρησκείες, επίσης αναδεικνύεται στο βιβλίο όπως και τα προβλήματα ή οι επιπτώσεις των αλλόθρησκων... μέχρι που πάνσοφα καταλήγει ότι οι θρησκείες δεν είναι παρά ένα μπέρδεμα, ίσα για να δημιουργούν σύγχυση στους ανθρώπους χωρίς λόγο.
Κι ενώ τη χώρα δυναστεύει ο πόλεμος, κι ενώ τους ανθρώπους τους ενώνουν ή τους χωρίζουν οι θρησκείες, ένας έρωτας γεννιέται ανάμεσα σε δύο νέους που ξεκινούν το δικό τους αγώνα, αυτόν της αγάπης τους, σε πείσμα όλων των άλλων πολέμων και κάθε θρησκείας, κρατώντας μόνο τα αγνότερα και καθαρότερα αισθήματα που μπορεί να θρέψει άνθρωπος προς άνθρωπο. Ορκίζονται ότι όσος καιρός κι αν μεσολαβήσει, ό,τι κι αν τους συμβεί, θα μείνουν πιστοί στον έρωτά τους. Μα, κρατάει για πάντα ο έρωτας; Θα μπορούσε. Η μεγάλη, δυνατή, ουσιαστική, ζωογόνος αγάπη μπορεί να κρατήσει για πολύ. Περισσότερο, αν και οι δύο έχουν τον ίδιο Θεό, αν δε φύγει ο ένας με την οικογένειά του μακριά ώστε να χαθούν τα ίχνη του, αν δε μεσολαβήσει ένας παγκόσμιος πόλεμος, κατόπιν κι ένας εμφύλιος, που χωρίζει απροειδοποίητα τους ανθρώπους, αν δεν ήταν ο απρόβλεπτος παράγοντας, αν δε νοσούσε από Αλτσχάιμερ... Αν, αν, αν... Πολλά τα "αν" και σαν "μικρός" ο άνθρωπος μπροστά στα θηρία. Ή μήπως, ο άνθρωπος είναι το μεγαλύτερο θηρίο;
Η ιστορία της οικογένειας του ήρωα ξεκινά από τον 19ο αιώνα ενώ το γενεαλογικό της δέντρο περιλαμβάνει περισσότερους από 17 προγόνους, χώρια οι οικογένειες και τα πρόσωπα που αλληλεπιδρούν μαζί τους στο μυθιστόρημα... μετράω δεκάδες χαρακτήρες, φανταστικούς και πραγματικούς, σε μια αφήγηση που καλύπτει τουλάχιστον δύο αιώνες. Κι αν δεν ήταν η συμπυκνωμένη γραφή του συγγραφέα που -όπως προείπα- είναι πρόθυμος να αφήσει τους χαρακτήρες του να συμφωνήσουν, δολοπλοκήσουν, αυτοκτονήσουν, αποκαλύψουν μυστικά, να χάσουν περιουσίες, να μαλώσουν και να ερωτευθούν μέσα σε λίγες σελίδες -κάπως έτσι ξεκινά το ταξίδι του "μυστικού"- θα έπρεπε να είχε συντάξει τρεις και τέσσερις τέτοιους τόμους. Ο Στέφανος Λίβος διαθέτει τον τρόπο να συμπτύσσει δρώμενα, να γίνεται λιγόλογος αλλά χωρίς να χάνει το βάθος της αφήγησης και τη δύναμη των συναισθημάτων ενώ οι πανέμορφες εικόνες του μόνο γοητευμένους αναγνώστες αφήνουν!
Το μυθιστόρημα είναι κατά βάση δραματικό με μια έντονη εσάνς από μυστήριο, περιέχει σκηνές συγκινησιακά δυνατές αλλά προσφέρει και λάμψεις χιούμορ, σε επιλεγμένα καίρια σημεία. Το μυθιστόρημα διαθέτει εξαιρετική πλοκή, όμορφη δομή, καλοσχηματισμένους χαρακτήρες που σου μένουν, κι έναν θησαυρό που σου δωρίζει άνευ ανταλλάγματος. Το μυθιστόρημα προσφέρει ένα σημαίνων κοινωνικό μήνυμα και είναι μεγάλο, με την έννοια της αξίας και όχι της έκτασης.
Ευχαριστώ τις εκδόσεις Διόπτρα και την Αλεξάνδρα Αυγερινού για την προσφορά του βιβλίου.
Οι πλαγιογραμμένες φράσεις είναι αποσπάσματα από το βιβλίο.
Επίσης:
Ο Στέφανος Λίβος και "Το μυστικό του Λεβάντε"
Υστερόγραφο:
« ...Όπως ο Γεράσιμος, έτσι και η χώρα έπρεπε τώρα να μάθει να ζει με κομμένο το πόδι της, την ελευθερία της. Θα αναγκαζόταν να στηρίξει την άλλοτε αγέρωχη κορμοστασία της πάνω σε μια μαγκούρα και να προχωρήσει αργά και σταθερά, μέχρι να βρει το βήμα της, να αναθαρρέψει και να συνειδητοποιήσει ότι η μαγκούρα κάνει και για όπλο» ...γράφει στη σελίδα 146 για τον πόλεμο, αλλά και στην 237 όταν: «Καθώς έπεφτε ο ήλιος, το φεγγάρι μετρούσε νεκρούς»... Κι εκείνοι, οι τόσο ερωτευμένοι νέοι που θέλουν μονάχα να ευχαριστηθούν την αγάπη τους, στην σελίδα 307, με πόνο ψυχής σκέφτονται «...να γιατί έχουν πάντα αλμυρή γεύση τα δάκρυα, γιατί το βλέμμα περιπλανιέται σε μακρινά θαλασσινά ταξίδια».
