Τα Παλιά Ασήμια

Από τις πρώτες σελίδες αναγνωρίζω τη γραφή τής Μαίρης Κόντζογλου όπως τη θυμάμαι από τις "Χίλιες ζωές απόψε", από τους "Μεσημβρινούς" της και τόσα άλλα. Η Μαίρη έχει καταφέρει να εμπνέεται και να γράφει διαφορετικά θέματα όμως, παρά τον διαφορετικό χαρακτήρα των βιβλίων της, η πένα της κρατάει τη μαγεία των περιγραφών της σε ό,τι κι αν καταπιαστεί.

Ας ξεκινήσω από τα πιο πεζά. Το βιβλίο περικλείεται από υπέροχες περιγραφές τοπίων και ανθρώπων που αισθάνεσαι ότι κυκλοφορείς ανάμεσά τους, ότι μυρίζεις τον αέρα τους, ότι περιφέρεσαι στην εποχή τους.  Κι αν δε σε πείσει ότι βρίσκεσαι εκεί μαζί τους, σίγουρα θα σε κάνει να θέλεις να πας στα μέρη τους.

Στην πλοκή, η ιστορία δύο ανθρώπων που διασταυρώθηκαν οι δρόμοι τους και έμελλε να γνωριστούν. Όπου «έμελλε» κυριολεκτικά καθώς προέρχονται από διαφορετικά ημισφαίρια. Μόνο που δε θα μάθουμε που θα καταλήξει η γνωριμία τους καθώς το πρώτο μέρος της τριλογίας, Τα Παλιά Ασήμια, ολοκληρώνονται σε τέσσερα εικοσιτετράωρα όλα κι όλα, αλλά αφηγείται δεκαετίες ολόκληρες από τα τέλη του 19ου αιώνα και μετά, την εποχή που έζησαν, μεγάλωσαν, ερωτεύθηκαν, δούλεψαν και έκαναν οικογένεια οι παλαιότερες γενιές. Και από ό,τι φαίνεται κι εκείνες οι γενιές έχουν να διηγηθούν ιστορίες ανθρώπων που έμελλε να διασταυρωθούν οι δρόμοι τους αν και τους χώριζαν χιλιάδες χιλιόμετρα. Η περιπλάνηση στη γη της Καππαδοκίας έχει μόλις αρχίσει και οι σταθμοί αρκετοί.

Στο πρώτο μέρος, συναντάμε την Έλσα με το ημερολόγιο της γιαγιάς Σεβαστής, όπως και τον Άλεξ, τον φωτογράφο. Παράλληλα, γνωρίζουμε τον Έλμερ, τον Ομέρ, τον Ιορδάνη, τον Πρόδρομο, τον Αβραάμ και τη Μακρίνα. Ένα ζευγάρι ενώνεται στη ζωή την πρώτη μέρα του 20ου αιώνα και στα χρόνια που ακολουθούν γεννιούνται και μεγαλώνουν τα παιδιά τους. Ένας μουγκός από τραυματική εμπειρία αναγκάζεται να γίνει πρόσφυγας εγκαταλείποντας τη Βέροια για έναν μακρινό και άγνωστο τόπο της Καππαδοκίας ενώ λίγους μήνες πριν έχει καταφθάσει από εκεί η Σεβαστή μαζί με το μωρό (της;). Τριάντα περίπου χρόνια μετά, ο Έλμερ επιστρέφει στην Ελλάδα αναζητώντας εκείνη που του σημάδεψε τη ζωή.
Το βιβλίο καλύπτει τις χρονιές από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και τη δεύτερη δεκαετία του 20ου, με ένα στιγμιότυπο κατά το 1958 και τέσσερις μέρες από το καλοκαίρι του 2004.

Η δομή του μυθιστορήματος αναδεικνύει την ιστορία, που δεν είναι μία ιστορία αλλά ιστορίες ανθρώπων μέσα σε ιστορίες ανθρώπων που διασταυρώνονται ή χωρίζουν, για να ενωθούν ξανά πάλι ή και ποτέ. Η αισθαντική γραφή της συγγραφέως σε βάζει μέσα στα γεγονότα, μεταφέρει αυτούσιο τον συναισθηματισμό των ηρώων της, προσφέρει πιστότητα στις καταστάσεις που διηγείται και τις ομορφιές που θαυμάζει κανείς στο τοπίο. Σε χτυπάει η ενέργεια της θέας που αντικρίζουν οι χαρακτήρες της, σε φορτίζουν οι καταστάσεις που βιώνουν και σε πλημμυρίζει το άρωμα των χωμάτων που περπατούν -Άμασα, Κάιζερι, Ταλάς...- και των περασμένων δεκαετιών.

«Τα δευτερόλεπτα συνθέτουν αγκομαχώντας τρομαγμένα λεπτά»

Η Μαίρη Κόντζογλου είναι μια συγγραφέας που δικαιολογεί απόλυτα τις εκατοντάδες σελίδες των βιβλίων της από τα οποία δε θα μπορούσες να αφαιρέσεις και πολλά, ακόμα κι αν το επιδίωκες. Αντίθετα, όταν τελειώσουν οι 650 σελίδες του νιώθεις την έλλειψή του, απόδειξη ότι δε το χόρτασες. Ευτυχώς, σύντομα αναμένεται το δεύτερο μέρος, Μια προσευχή για τα Παλιά Ασήμια, που κυκλοφορεί στις 18 Μάη.

Μια τριλογία για τις αλησμόνητες πατρίδες και τους αλησμόνητους έρωτες, με άρωμα Σμύρνης, Καισάρειας, Πόντου... με ήρωες που μιλούν για μεμλεκέτ δακρίζοντας, που τρώνε γκαϊγκανά, χερσέ πιλάφι, μαντί και πίνουν αϊράν. Που φυτεύουν γκιουλμπρισίμι και ερωτεύονται. Κι όταν αγαπήσουν, αποκαλούν το ταίρι τους άσκουμ και επισημοποιούν τη σχέση τους με ένα ιλισλικ.

Περισσότερα από/για την Μαίρη Κόντζογλου:

Τα Παλιά Ασήμια [απόσπασμα, οπισθόφυλλο]
Η Μαίρη Κόντζογλου για "Τα Παλιά Ασήμια" [συνέντευξη]
Χίλιες ζωές απόψε

Οι πλαγιογραμμένες φράσεις είναι αποσπάσματα από το μυθιστόρημα.
Ευχαριστώ την Μαίρη Κόντζογλου και τις εκδόσεις Μεταίχμιο για την προσφορά του βιβλίου.