koukidaki: Ο Κανίβαλος

Η ανείπωτη ιστορία ενός οικονομικού δολοφόνου

Τα άπαιχτα θεατρικά έργα διαθέτουν, σαν μπόνους, ένα πλεονέκτημα και αυτό είναι ότι δεν υπάρχει προηγούμενη αναφορά ώστε να συγκριθούν μαζί της. Αν, τώρα, πρόκειται και για έργο Έλληνα συγγραφέα -μη ξεχνάμε τους υπέροχους Έλληνες δημιουργούς- αμέσως αποκτούν και ένα δεύτερο καλό πλεονέκτημα, τουλάχιστον όσο αφορά εμένα. Με αυτές τις δύο ευχάριστες συγκυρίες κατά νου και με ένα μεγάλο χαμόγελο χαράς και ανυπομονησίας βρέθηκα ανάμεσα στους θεατές της παράστασης. Και λέω ανυπομονησίας καθώς το έργο μού ήταν ήδη γνωστό. Το είχα διαβάσει προ διετίας (;) λαμβανόμενο από τον συγγραφέα, τον Δημήτρη Ζουγκό, σε μια εποχή που είχα ξεψαχνίσει κυριολεκτικά το σύνολο των έργων του και είχα ενθουσιαστεί από τότε μαζί του.

Το έργο

Οι θαμώνες ενός μπαρ ασχολούνται με την αρρώστια που σκοτώνει τους σκύλους και με τα παπούτσια τους όταν τους επισκέπτεται μια παγκοσμίου φήμης προσωπικότητα που θα προλάβει να τους ταράξει προτού φαγωθεί από έναν κανίβαλο. Τα θέματα που θίγει ο διάσημος επισκέπτης -τα παιδιά είναι χρήματα ενώ το γέμισμα ενός ποτηριού με νερό έχει σαφέστατους κανόνες που πρέπει να τηρούνται ανελλιπώς- απασχολούν δεόντως τον μπάρμαν που η γυναίκα του τον χώρισε 366 φορές τον περασμένο χρόνο και τον πλούσιο τύπο που γνωρίζει όλα τα συμπτώματα του καρκίνου ώστε να είναι σε θέση να κάνει διάγνωση ενώ κουβαλάει τα πιο περίεργα αντικείμενα στην τσάντα του όταν ένα παιδάκι εισβάλλει στο μαγαζί προκαλώντας το ενδιαφέρον της συμφεροντολόγας συζύγου του πρώτου. Τα πράγματα δυσκολεύουν και μπλέκονται ακόμη περισσότερο όταν καταφθάνει ένας οικονομικός επιθεωρητής για έλεγχο.

Κι ενώ με την πρώτη ματιά πρόκειται για μια θεότρελη παρέα που αντιπροσωπεύει μια θεοπάλαβη, ετερόκλητη κοινωνία σε μια δεύτερη ανάγνωση αναγνωρίζεις αλληγορίες και πολιτικά σχόλια. Βλέπεις φανερά την καταγγελία των κοινωνικοοικονομικοπολιτικών συστημάτων που στερούν την ελευθερία, την πρωτοβουλία στο άτομο, που το κατευθύνουν, το οριοθετούν, το φυλακίζουν και το καλουπώνουν ενώ το απομυζούν, τόσο -όσο τους παίρνει- όσο να θάψει κάθε έννοια αυθορμητισμού ή ελεύθερης βούλησης. Σφηνάκια από θέατρο του παραλόγου και μαύρης κωμωδίας στις περίεργες συζητήσεις που διανθίζουν το κείμενο, τις οποίες εύκολα χαρακτηρίζεις παράλογες, αλλά όμως βασίζονται σε απόλυτα λογικά επιχειρήματα στοιχειοθετώντας τις ιδέες και θέσεις των χαρακτήρων. Ακούγεται το καυστικό σχόλιο του συγγραφέα περί καπέλων που φοριούνται από ανθρώπους χωρίς κεφάλια ενώ προβάλλεται η έννοια της παραμόρφωσης της αλήθειας και της πραγματικότητας από το "σύστημα", και της παραπλάνησης του λαού, της "αποκοίμησής" του, καθώς στρατολογείται απασχολούμενος με παντελώς ανούσια -ως άχρηστα- πράγματα ενώ έξω από το παράθυρο ο κόσμος καταρρέει.

Η παράσταση

Ο σκηνοθέτης Αυγουστίνος Ρεμούνδος διατήρησε τη δομή του έργου, το ρυθμό και το χιούμορ του συγγραφέα ενώ, πολύ σοφά, παραμόρφωσε όλους τους χαρακτήρες, αφού τα πάντα είναι παραμορφωμένα, δημιουργώντας καρικατούρες με υπερβολικά διογκωμένα μέλη (ήρθε στο μυαλό μου το τεράστιο χέρι του Καραγκιόζη), ιδιαίτερο μακιγιάζ, κιτς αισθητική και ατσούμπαλα ρούχα σε μια ευφάνταστη άποψη που δικαίως προτιμήθηκε.

Έτσι κάπως ζωντάνεψαν οι χάρτινοι ήρωες του συγγραφέα. Ο γλυκός μπάρμαν Ένκι, ενσαρκωμένος από τον Γιώργο Αγγελόπουλο, η υστερική και άπληστη Ινάννα-Αλκμήνη Σταθάτου με τη σπιρτόζα ματιά της, ο σπουδαίος αλαζονικός κύριος Κλαριόν -παίζεται από τον Αυγουστίνο Ρεμούνδο-, το αθώο αλλά βρώμικο παιδάκι (το χρήμα!) που ερμηνεύει η Άρτεμις Γρύμπλα... Όλοι τους τόσο αρμονικοί μέσα στην ετεροκλητότητά τους, τόσο γοητευτικοί και σοβαρά αστείοι! Ευχάριστη έκπληξη στη διανομή αποτελούν οι κυρίες Έλενα Τυρέα, που ενσαρκώνει τον παράξενο Μέλχιοτ, και η Σοφία Πανάγου, στο ρόλο του φοροελεχτή. Και οι δύο ανταποκρινόμενες εξαίσια στους αντρικούς τους ρόλους προσφέρουν έναν ιδιαίτερο αέρα στους χαρακτήρες. Απόλυτα εναρμονισμένα στο ύφος και συμπράττωντας στην επιτυχία και τη γενικότερη αισθητική της παράστασης και τα σκηνικά από τα χεράκια της Τόνιας Αβδεροπούλου, που υπογράφει και τα κοστούμια. Γενικότερα, συμπεριλαμβανομένου και του μακιγιάζ -κάτασπρα χλωμά πρόσωπα με έντονα μάτια και μαλλί μπριγιαντίνης-, η αισθητική της παράστασης έχει μια αύρα από ασπρόμαυρη αμερικανική κωμωδία τύπου Σαρλό ή Χοντρός Λιγνός. Λάτρεψα τον βοηθό μπάρμαν που επιμένει στη δική του μουσική, την οποία χορεύει γοητευτικότατα, ενώ είναι ένας ακόμα άνθρωπος με καπέλο χωρίς κεφάλι.

Ένα έξυπνο αντισυμβατικό κείμενο με προσωπικότητα και ιδιαίτεροι καρτουνίστικοι χαρακτήρες που αγγίζουν το γελοίο αλλά περνούν μηνύματα.

Το δελτίο τύπου

"Τι σου είναι ο άνθρωπος! Την μια κάθεσαι όμορφα όμορφα με τους φίλους σου και συζητάς για την διεθνή κατάσταση στην Βουδαπέστη, στις Βρυξέλλες, στην Βαρκελώνη και σε άλλες μεγάλες πόλεις που αρχίζουν από Β και έπειτα έρχεται και σε τρώει ένας κανίβαλος."

To θεατρικό έργο «Ο κανίβαλος» παρουσιάζει τους θαμώνες ενός μπαρ να μην ανησυχούν για το μέλλον του κόσμου.

Ο Ένκι μπάρμαν και σύντροφος της Ινάννα συνομιλεί με τον Μέλχιοτ έναν πλούσιο τύπο που κουβαλά στην τσέπη του περίεργα πράγματα και ισχυρίζεται ότι η κύρια ασθένεια των σκύλων είναι τα μεγάλα φορτηγά.

Η εμφάνιση του Κλαρόν, προσωπικότητα παγκόσμιας επιρροής, τους ταράζει άλλα όχι για πολύ αφού σύντομα τον τρώει ένας κανίβαλος.

Το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα καταρρέει. Η Ινάννα που έχει χωρίσει τον Ένκι 366 φορές τον ξαναερωτεύεται. Βρώμικα χρήματα έρχονται στην πόρτα τους. Ο Μέλχιοτ προσπαθεί να κάνει διάγνωση στον κανίβαλο. Ο επιθεωρητής του σώματος δίωξης τους κάνει οικονομικό έλεγχο.

Ο Μέλχιοτ αναρωτιέται από τι πάσχουν οι κανίβαλοι.

Η ανομολόγητη ιστορία ενός οικονομικού δολοφόνου.

Ο σκηνοθέτης για το έργο

Όταν μου έδωσε ο Δημήτρης Καρατζιάς το θεατρικό έργο του Δημήτρη Ζουγκού, δεν πίστευα ποτέ ότι θα διάβαζα ένα μοναδικό στο είδος του κείμενο. Διαβάζω πολλά χρόνια τώρα σύγχρονα ελληνικά θεατρικά έργα και «Ο Κανίβαλος, η ανείπωτη ιστορία ενός οικονομικού δολοφόνου» πραγματικά ξεχωρίζει. Πρόκειται για τη θέση του συγγραφέα πάνω στην οικονομική και κοινωνική κρίση του Δυτικού κόσμου. Το κείμενο συνδυάζει πράγματα τα οποία αγαπώ και θέλω να βλέπω στο θέατρο. Είναι πολύ αστείο, συγχρόνως τραγικό, βαθιά πολιτικό και τελικά αισιόδοξο.

Μου κίνησε το ενδιαφέρον και ήθελα να δω αν μπορώ να «επέμβω» σε ένα τόσο πλήρες έργο. Βάλαμε ένα στοίχημα με τους συντελεστές εάν μπορούμε να δημιουργήσουμε από την αρχή μια παράσταση όπου οι θεατές θα βλέπουν το έργο μέσα από ένα παραμορφωτικό καθρέφτη. Έτσι οι ρόλοι σιγά σιγά άρχισαν να παραμορφώνονται και να «α-σχημαίνουν». Συγχρόνως όμως να είναι συμπαθητικοί. Επίσης θέλαμε να αναδείξουμε την κρυφή βία του κειμένου χωρίς να ενοχλήσει τον θεατή αλλά αντιθέτως να τον κάνει να γελάσει.

Οι ήρωες είναι όλοι παραδείγματα της σύγχρονης κοινωνίας. Ο Ένκι που δέχεται παθητικά τη ζωή, η Ινάννα που ξέρει ότι πρέπει να αρπάξει την ευκαιρία για να επιβιώσει, ο Κλαρόν που κατευθύνει και ορίζει τα χρηματιστήρια και τις οικονομικές τάσεις, ο κύριος ΣΔΟΕ που αντιπροσωπεύει την εξουσία του νόμου και της τάξης, ο αόρατος άνθρωπος που ως ο «τρελός του χωριού» δεν έχει ακόμη την υπόσταση και τη διάθεση να μπει στο παιχνίδι. Τέλος, ο αριστοκράτης διανοούμενος Μέλχιοτ, που κουβαλά μαζί του περίεργα πράγματα, από χταπόδια μέχρι ανθρώπινα κόκκαλα, είναι ο πιο βαθύς και σύνθετος ρόλος του έργου.

Δεν σας κρύβω ότι φοβόμουν πολύ στη γενική πρόβα αν τελικά όλα αυτά θα λειτουργούσαν. Τις ανασφάλειες μας όμως ήδη διέλυσαν οι θεατές μέσα στις πρώτες 3-4 παραστάσεις.

Αυγουστίνος Ρεμούνδος