Έχουν κι οι άλλες γλώσσες τη χάρη τους (Η ζωή με τον Maigret, τον Δικαστή Τι και τ' άλλα παιδιά)
Όμως το αστυνομικό μυθιστόρημα δεν είναι μόνο αγγλόφωνο.
Στο Βέλγιο ο Georges Simenon, δημιουργεί έναν Γάλλο επιθεωρητή, που με την φήμη που τον ακολουθεί διεκδικεί επάξια μια θέση δίπλα στον Holmes και τον Poirot. O Simenon ήταν μανιακός με την συγγραφή. Μιλάμε για ένα φαινόμενο που έγραφε με ρυθμούς πολυβόλου. Μέχρι τα 28 του, το 1931, είχε γράψει γύρω στα 200 μυθιστορήματα υπογράφοντας με 17 διαφορετικά ψευδώνυμα. Τα υπόλοιπα 40 χρόνια έγραψε άλλα 400, με τα μισά σχεδόν να αναφέρονται στον επιθεωρητή της γαλλικής αστυνομίας Jules Maigret (αν και το μικρό του όνομα σπάνια αναφερόταν). Λέγεται ότι δεν έφευγε από το γραφείο του αν δεν συμπλήρωνε 80 σελίδες κειμένου! Υπολόγιζε (πάντα υπολόγιζε τα... πάντα) ότι για κάθε μυθιστόρημα του χρειάζονταν 11 εργάσιμες μέρες (8 για το γράψιμο και 3 για την διόρθωση).
Μια βιογραφία θα έδινε την εντύπωση πως η ζωή μου ήταν λαμπρή και περιπετειώδης. Τίποτε πιο ψευδές. Ταξίδεψα πολύ, πράγματι. Έζησα σε πολλές χώρες, σπίτια, πύργους. Παντού ακολουθούσα το ίδιο ωράριο. Κάθε ώρα είχε τη χρησιμότητά της. Δεν θα θύμωνα καθόλου αν με αποκαλούσαν μανιακό.
Ο Maigret είναι ένας “βαρύς” αστυνόμος με λιγοστό χιούμορ, το Παρίσι που τον τοποθετεί ο Σιμενόν είναι μακριά από τους Λονδρέζους gentlemen και τις λαμπερές επαύλεις. Έχει να κάνει με ανθρώπους του υποκόσμου, πόρνες και μαστρωπούς, ναρκομανείς, κλεφτρόνια, συμμορίες, λαθρομετανάστες, γενικά το περιβάλλον που κινείται είναι πολύ πιο καταχθόνιο και μαύρο χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν τα βάζει και με την Παρισινή αριστοκρατία. Ο Μεγκρέ κάνει και την βρώμικη δουλειά του μπάτσου, πολύωρες παρακολουθήσεις υπόπτων, επικίνδυνες εφόδους σε καταγώγια, βαρετή γραφειοκρατική δουλειά και διάφορα τέτοια που απόφευγαν οι αριστοκράτες ντετέκτιβ. Επίσης είναι παντρεμένος, σπουδαίος νεοτερισμός κι αυτός. Τα βράδια συνήθως φοράει την ρόμπα του, κάθεται στην πολυθρόνα του και καπνίζοντας το τσιμπούκι του συμβουλεύεται την κυρία Μεγκρέ για την εξέλιξη της υπόθεσης που τον κατατρώει. Οι βοηθοί του, ο Janvier, ο Lucas, ο Moers και οι υπόλοιποι, του είναι πιστά σκυλιά, έτοιμοι να θυσιαστούν για χάρη του.
O Simenon εκτός του ότι ήταν ένας από τους πολυγραφότερους συγγραφείς του 20ου αιώνα είχε γυρίσει κι όλο τον κόσμο. Αυτό βοήθησε βέβαια και τη φήμη του Maigret να πάρει διαστάσεις, όχι μόνο στις γαλλόφωνες χώρες. Ανάλογες των περιοχών που επισκεπτόταν, και των βιβλίων που έγραφε ήταν και οι γυναίκες της ζωής του. Παντρεύτηκε 3 φορές ενώ απέκτησε και πολλές ερωμένες. Ο Σιμενόν μεταφράστηκε σε σχεδόν όλες τις γλώσσες και έχει πουλήσει πάνω από 550 εκατομμύρια βιβλία μέχρι σήμερα.
Στη Γαλλία ο Rene Charles Rey, που συνήθως υπογράφει με τα ψευδώνυμα Jean Mazarin ή Emmanuel Errer τιμήθηκε με το μεγάλο βραβείο αστυνομικής φιλολογίας της Γαλλίας το 1983 για 11 νουβέλες που έχει γράψει με πρωταγωνιστή τον ιδιωτικό αστυνομικό με το αντιεπαγγελματικό όνομα Franki Pat Puntacavallo.
Παραμένοντας στην Γαλλία, ο Charles Exbrayat γράφει τις απολαυστικές σκοτσέζικες ιστορίες χιουμοριστικών θρίλερ “The Imogène Collection” με πρωταγωνίστρια την Imogène McCarthery αλλά και τις αντίστοιχες ιταλικές “The Tarchinini Collection” με πρωταγωνιστές τους Roméo και Giuletta Tarchinini!
Επίσης, η Γαλλίδα καθηγήτρια και ιστορικός Claude Mosse, στο βιβλίο της Έγκλημα στην αρχαία αγορά (Meurtres sur l' agora, 1995) τοποθετεί τους ήρωες της στον 4ο αιώνα π.Χ. στην Αθήνα και ονομάζει τον ντετέκτιβ της Αριστοκλή.
Στην Ολλανδία την δική του σφραγίδα έβαλε ο Robert Van Gulik, ο οποίος υπήρξε αυθεντία στη λογοτεχνία, την τέχνη και την ιστορία της Ανατολικής Ασίας. Όντας πρέσβης στην Κίνα, την Ιαπωνία και την Ινδία δημιούργησε τον αντίστοιχο ανατολίτη Sherlock, τον Δικαστή Τι (Judge Dee) που δρα στην Κίνα του 670 μ.Χ. Στο “Μυστήριο του Λαβύρινθου” (The Chinese Maze Murders, 1962) ο Van Gulik αναφέρει:
Στο μυθιστόρημα αυτό ακολούθησα την επιβεβλημένη παράδοση της προσθήκης, στο τέλος της ιστορίας, μιας αναλυτικής περιγραφής των εκτελέσεων. Η κινέζικη αίσθηση της δικαιοσύνης απαιτεί οι ποινές που επιβάλλονται στους εγκληματίες να βγαίνουν στην επιφάνεια με κάθε λεπτομέρεια. Υιοθέτησα επίσης τη συνήθεια των Κινέζων συγγραφέων της δυναστείας Μινγκ, που στις διηγήσεις τους περιγράφουν τους ανθρώπους και τη ζωή του 16ου αιώνα, παρόλο που, συχνά τα μυθιστορήματα τους διαδραματίζονται πολλούς αιώνες νωρίτερα.
Robert Van Gulik το Μυστήριο του Λαβύρινθου Μετ. Μέττα Τσικρικά
Ασφαλώς ενδιαφέρουσα ιστορία αν και μακριά από τη δική μας κουλτούρα, που χάνει πολύ όταν ανακαλύπτει κανείς ότι η μετάφραση έγινε από το αγγλικό κείμενο ενώ ο τίτλος και το χρονολόγιο ακολούθησαν τη γαλλική μετάφραση...
Ουσιαστικά ο Van Gulik, δανειζόμενος έναν παραδοσιακό Κινέζο ντετέκτιβ του 7ου αιώνα και δίνοντας του υπόσταση στην δεκαετία του ‘60, λανσάρει ένα νέο είδος αστυνομικής λογοτεχνίας που γνωρίζει μια μερική άνθιση, το ιστορικό αστυνομικό μυθιστόρημα.
Στην Ισπανία έχουμε και την πιο ακραία περίπτωση ντετέκτιβ. Υπήρξαν ντετέκτιβ–πάστορες, ντετέκτιβ–λόρδοι, υπέρβαροι ντετέκτιβ που δεν κουνιούνται από την θέση τους, παρακάτω θα δούμε και ντετέκτιβ-φυλακισμένους, αλλά ντετέκτιβ που μόλις βγήκε από το ψυχιατρείο (αν και κάθε είδος παραφροσύνης είχε ξεριζωθεί από πάνω του, όπως ο ίδιος είχε ακούσει τον Δόκτορα Τσουγκράνιες να λέει, παρ' ότι είναι και λίγο περήφανος στ' αυτιά), έναν απόκληρο που -κατά τον ίδιο πάντα- ο μοναδικός του συγγενής είναι μια πόρνη αδερφή, ένα έκτρωμα της φύσης, ακόμα πιο άθλια κι από τον ίδιο του τον εαυτό, είναι μάλλον πρωτοφανές. Τον τρελο-ντετέκτιβ χωρίς όνομα μας τον συστήνει ο Eduardo Mendoza στο μυστήριο της στοιχειωμένης κρύπτης (El misterio de la cripta embrujada, 1979). Μια ιστορία εγκλημάτων και συνάμα μια φάρσα και μια κοινωνική σάτιρα.
Παραμένοντας στην Ισπανία ένας σημαντικός συγγραφέας ο Manuel Vazquez Montalban το 1970 με το βιβλίο του «Εγώ σκότωσα τον Κένεντι» (Yo mate Kennedy) μας παρουσιάζει τον ντετέκτιβ Pepe Carvalho. Ο Montalban εκτός από ποιητής και συγγραφέας είναι και γαστρονόμος. Έτσι ο ντετέκτιβ του, έχει την γαστρονομία μέσα στο αίμα του και δεν χάνει ευκαιρία να το αποδείξει στις περισσότερες υποθέσεις του. Αρκετό ενδιαφέρον από ελληνική άποψη έχει ο “Ελληνικός Λαβύρινθος” (El Laberinto Griego, 1991)
Εμπνεόμενος από τον Montalban, που δεν το κρύβει άλλωστε, ο Ιταλός Andrea Camilleri δημιουργεί τον Σικελό επιθεωρητή Salvo Montalbanο κατ' εικόνα και ομοίωση του ντετέκτιβ Carvalho. Μέχρι και στις γαστρονομικές τους γνώσεις συμβαδίζουν, αν και τα μυστήρια είναι διαφορετικά και εξίσου αν όχι ακόμα πιο ενδιαφέροντα. Η “Ροή των Πραγμάτων” (Il Corso delle cose, 1998) είναι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα της δουλειάς του Camilleri που μία ολόκληρη πόλη στην Σικελία, υιοθέτησε το όνομα της από τις ιστορίες του (Η γενέτειρα του Camilleri, η πόλη Porto Ebedocle λέγεται πλέον Porto Ebedocle Vigata).
Την πραγματικά έξοχη δουλειά βέβαια στην γειτονική χώρα την κάνει ένας καθηγητής σημειολογίας με ένα ιστορικό αστυνομικό μυθιστόρημα που θα αφήσει εποχή. Μιλάμε για τον Umberto Eco και το “Όνομα του Ρόδου” (Il nome della Rosa, 1980). Ο Εco αν και δεν είναι συγγραφέας αστυνομικών διηγημάτων, δημιουργεί ένα ευφυέστατο μυστήριο που εξελίσσεται στην μαύρη εποχή του μεσαίωνα (14ο αιώνα) σ' ένα Ιταλικό μοναστήρι Βενεδικτίνων. Ο Φραγκισκανός αδερφός William of Baskerville (θυμίζει λίγο το Hound of the Baskervilles στην νουβέλα του Sherlock Holmes;) με τον βοηθό του Adso of Melk αναλαμβάνουν να φέρουν εις πέρας το πολύ δύσκολο έργο να ανακαλύψουν τον δολοφόνο που συνταράσσει την μονή και με μοναδικό τρόπο σκοτώνει έναν έναν τους μοναχούς, Για την εποχή, τα μέσα που διαθέτουν, την καχυποψία που τους περιβάλλει, το λαβυρινθώδες, γεμάτο μυστικά περάσματα μοναστήρι, τους εχθρικούς ιεροεξεταστές και τον φόβο των μοναχών που τους κάνει αμίλητους, το έργο τους γίνεται ακόμα πιο δύσκολο. Στο τέλος η αποκάλυψη είναι φοβερή, όχι μόνο λόγω του προσώπου του δολοφόνου, αλλά κυρίως από το κίνητρο: την προστασία από τον λαό και τους κληρικούς, από ένα χειρόγραφο του Αριστοτέλη για την κωμωδία και το γέλιο, που δεν έχει θέση σε μια τέτοια θρησκόληπτη κοινωνία.
Ο Eco δεν έχει αυτοσκοπό να γράψει για το μυστήριο, χρησιμοποιεί τους φόνους για να αναπτύξει τις θεωρίες και τα πιστεύω του κι αυτό κάνει ιδιαίτερα “βαρύ” το 900 σελίδων βιβλίο του. Κάπου στη μέση οι ήρωες ανακαλύπτουν την βιβλιοθήκη της μονής, καλά κρυμμένη ακόμα κι απ' τους περισσότερους μοναχούς που ζουν εκεί. Η περιγραφή της βιβλιοθήκης είναι τουλάχιστον συναρπαστική. Από τον τρόπο που χωρίζονται οι πτέρυγες και τοποθετούνται τα βιβλία, ως τα ίδια τα βιβλία, χαμένα από αιώνες χειρόγραφα τεράστιας πνευματικής αξίας.
Εκείνη όμως που έκανε πιο γνωστό το ιστορικό αστυνομικό μυθιστόρημα είναι η Edith Pargeter η οποία με το ψευδώνυμο Ellis Peters εξέδωσε τις ιστορίες του αδερφού Cadfael. Ελάχιστα μετά το «Όνομα του Ρόδου», καθιέρωσε το είδος που πλέον έχει αρκετούς ήρωες και συγγραφείς με επιτυχία και στη χώρα μας. Η αλήθεια είναι ότι τα βιβλία αυτά είναι "λίγο από όλα", πιο πολύ αξίζουν για να διαβάσει κανείς την καθημερινότητα άλλων εποχών και λιγότερο για το αστυνομικό κομμάτι τους.
Στην Τσεχία ο Pavel Cohout γράφει τον “Άνθρωπο που δολοφονούσε χήρες” (Hvezdna hodina vrahu, 1995) όπου κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής στην Πράγα, σ' έναν ολότελα αποδιοργανωμένο κόσμο που κυριαρχεί το αυτονόητο της φρίκης και των ομαδικών θανάτων, δύο αστυνομικοί, ένας Γερμανός της Γκεστάπο κι ένας Τσέχος, αναλαμβάνουν να εξιχνιάσουν το ποιος έχει μετατρέψει εαυτόν σε εκδικητή μοναχικών γυναικών.
Στη Σουηδία, ένα αντρόγυνο έγραψε 10 αστυνομικά μυθιστορήματα με ήρωα τον επιθεωρητή Martin Beck που πέρασε κι αυτός στο πάνθεον των μεγάλων διωκτών του εγκλήματος. Πρόκειται για τους Per Wahloo και η Maj Sjowall (προφέρονται: Περ Βαλέε και Μάι Σγιεβάλ) και αντιπροσωπευτικό δείγμα του έργου τους: "Ο Άνθρωπος που καθόταν στο μπαλκόνι" (Mannen pa balkongen, 1967)
Στην Αργεντινή, ένα πολύ δυνατό δίδυμο ο Jorge Luis Borges και ο Adolfo Bioy Casares εφευρίσκει έναν ακόμα πρωτότυπο ντετέκτιβ. Τον κουρέα Isidro Parodi καταδικασμένο σε 21 χρόνια φυλακή για ένα έγκλημα που δεν διέπραξε. Αν και οι δυο συγγραφείς έδρασαν από κοινού, η συνδρομή του Borges στον ήρωα-κουρέα-φυλακισμένο που ψάχνει πιο πολύ τη γοητεία του μυστηρίου παρά τη λύση του, είναι εμφανής.
Στη μακρινή Ιαπωνία ο Χιράι Τάρο θεωρείται ο ιδρυτής της Ιαπωνικής αστυνομικής λογοτεχνίας. Θαυμαστής του Edgar Allan Poe χρησιμοποιεί εν μέρει αναγραμματισμένο το όνομα του για να υπογράψει τις καλύτερες αστυνομικές υποθέσεις της γιαπωνέζικης λογοτεχνίας: Εντογκάουα Ράνπο. Το “θύμα και η Σκιά του” (Inju, 1928) είναι το βιβλίο που τον κάνει πασίγνωστο και μεταφέρθηκε στον γιαπωνέζικο αλλά και στον γαλλικό κινηματογράφο. Σε πολλά έργα του όπως το “Ψυχολογικό τεστ” (Shinri Shiken, 1925) χρησιμοποιεί τον δικό του Σέρλοκ, τον Κογκόρο Ακέχι. Κι εδώ το πρόβλημα είναι ότι οι μεταφράσεις είναι συνήθως από τα γαλλικά οπότε στην πορεία χάνεται και η όποια μαγεία του αποδίδουν οι συμπατριώτες του.
Εξίσου σημαντική είναι όμως και η επιρροή της αστυνομικής λογοτεχνίας στα κόμικ και ειδικά στη γαλλο-βελγική τους μορφή τα BD (Bande dessinée franco-belge). Kατά βάση αστυνομική πλοκή έχουν οι ιστορίες της πιο εμβληματικής φιγούρας των BD του διάσημου παιδιού-ρεπόρτερ Tintin, o οποίος σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές, επηρεασμένος από τον Rouletabille του Leroux, δημιουργήθηκε από τον Georges Prosper Remi γνωστότερου ως Hergé το μακρινό 1929. Tην πιθανή αυτή επιρροή ήρθε να εντείνει και ο τρόπος που σχεδίασε ο Duchâteau τον Rouletabille περίπου 60 χρόνια αργότερα.
Oι πιο κλασσικοί ήρωες βέβαια είναι δύο Άγγλοι που τους εμπνεύστηκε ένας Βέλγος (επίσης) ο Edgar Jacobs, λίγο μετά τον πόλεμο. Ο Francis Blake και ο Philip Mortimer, οι οποίοι μάλιστα έχουν αρκετά στοιχεία από τον Holmes κυρίως λόγω της έντονης ομοιότητας του Olrik με τον Moriarty.
Σε αντίστοιχο στυλ είναι και οι ιστορίες του Lefranc, από τον Jacques Martin που και αυτός δουλεύει το δίδυμο του Tintin με κακό αυτή τη φορά τον Axel Borg. Ο πιο διάσημος βέβαια ήρωας του Μαρτέν είναι ο Alix, οι ιστορίες του οποίου είναι επίσης αστυνομικές εποχής, αν και όχι αποκλειστικά.
Ειδική αναφορά αξίζει η Adele Blac-Sec η ηρωίδα του Tardi που λύνει αστυνομικές ιστορίες μυστηρίου με πολλά στοιχεία του φανταστικού στις αρχές του αιώνα. Ενώ αστυνομικές ιστορίες με φανταστικά και μεταφυσικά θέματα λύνει και ο Dylan Dog, από τα καλά ιταλικά κόμικ.
Σημαντική φιγούρα είναι και ο ΧΙΙΙ του Van Hamme, ο οποίος ειδικά στον πρώτο κύκλο ψάχνει και μαζί του κι εμείς τον επικεφαλής παγκόσμιας συνωμοσίας, δηλαδή τον Ι.
Φυσικά έχουν μεταφερθεί σε BD σχεδόν όλοι οι διάσημοι ήρωες της αστυνομικής λογοτεχνίας, τόσο οι ίδιοι, όσο και παραλλαγές τους με πιο γνωστή τον Dick Hérisson που είναι εμπνευσμένος από τον Harry Dickson.
Boardgames:
Mystery of the Abbey
Ένα πολύ όμορφο επιτραπέζιο βασισμένο στο «Όνομα του Ρόδου» όπου με την μέθοδο της εις άτοπου απαγωγής οι παίκτες ψάχνουν να βρουν τον δολοφόνο ανάμεσα στους 24 μοναχούς της μονής. Ίσως τo καλύτερο επιτραπέζιο αυτού του είδους.
The Name of the Rose
Άλλο ένα πολύ όμορφο επιτραπέζιο που θεματικά βασίζεται κι αυτό στο «Όνομα του Ρόδου» με εντελώς διαφορετικούς μηχανισμούς απ’ ότι το «Mystery of the Abbey». Αυτό βασίζεται κυρίως στο στοιχείο της μπλόφας. Κάθε μοναχός προσπαθεί να ενοχοποιήσει τους άλλους χωρίς ο ίδιος να εγείρει υποψίες.
Inspector Higgins, Inspector Moss Investigates, Inspector Morse, Inspektør Spot, Inspector McClue: Death by Chocolate, Murder à la carte: The Champagne Murders, Inspektor Hase
Άλλα παιδικά, άλλα πιο βαριά, έχουμε επιθεωρητές για όλα τα γούστα, αν και λίγο έως πολύ σπανιότερους τίτλους.
Videogames:
The Abbey
Filmographie:
Ο Jean Gabin είναι ο πιο γνωστός “Maigret”. O αντίστοιχος “Maigret” του BBC είναι ο Rupert Davies. Οι ταινίες με τον Γάλλο επιθεωρητή είναι ανάλογες των γραπτών του Σιμενόν· αμέτρητες.
Το όνομα του Ρόδου (The Name of the Rose, 1986) μεταφέρει σχεδόν μόνο τα αστυνομικά στοιχεία του βιβλίου του Eco. Μεγάλη απογοήτευση για όποιον έχει διαβάσει το βιβλίο η εμφάνιση της βιβλιοθήκης. Πολύ καλές ερμηνείες από τους Sean Connery (William) και Christian Slater (Adso) στο εκ των πραγμάτων πολύ δύσκολο ερώτημα: Πως μεταφέρεται ένα μυθιστόρημα 900 σελίδων σε δυο ώρες που είχε ο σκηνοθέτης Jean Jacques Annaud.
Οι περιπέτειες του Τεντέν (The Adventures of Tintin, 2011) Εντυπωσιακά εφέ από τον Steven Spielberg σε μια ταινία κινουμένων σχεδίων που βλέπεται άνετα και από μεγάλους.
Links:
και οι ταινίες του
Copyright © All rights reserved Γιώργος Ζώτος, 2011
Σημειώσεις: Οι φωτογραφίες του αφιερώματος είναι επιλογές του συγγραφέα.
Άλλα σχετικά θέματα:
Διαβάζοντας το αστυνομικό μυθιστόρημα "Ένοχος λαγός"
Διαβάζοντας το αστυνομικό μυθιστόρημα "Ένοχος λαγός"
