koukidaki: Αφιέρωμα στην αστυνομική λογοτεχνία

Ο φόνος ως μία εκ των καλών τεχνών (Η ζωή με τον Sherlock)

Τον Μάρτιο του 1885 ο Arthur Conan Doyle σε ηλικία 25 χρονών εξασκούσε το επάγγελμα του γιατρού στο Σάουθση ένα προάστιο του Πόρτσμουθ... Το βράδυ της Παρασκευής 27 Μαρτίου στο τέλος μιας μέρας που είχε αποδειχτεί δύσκολη, επέστρεψε στο σπίτι του μ' έναν φίλο ονόματι κάπταιν Ουάιτχωλ. Ένας γεροδεμένος άντρας με παχιά μουστάκια στεκόταν και τον περίμενε στο κεφαλόσκαλο του αριθμού 1 στο κτίριο Μπους Βίλλας.

“Είστε ο δόκτωρ Ντόυλ, κύριε;” ρώτησε.

Ο Κόναν Ντόυλ συγκατένευσε.

“Είμαι επιθεωρητής από το τοπικό αστυνομικό τμήμα. Έχω εντολή να διερευνήσω τον θάνατο ενός νεαρού που πέθανε στο σπίτι σας τελευταία”

Ανακαλώντας αυτό το περιστατικό λίγα χρόνια αργότερα, ο Κόναν Ντόυλ παραδέχτηκε ότι αυτή η επίσκεψη ήρθε ως κεραυνός εν αιθρία. Οι έρευνες της αστυνομίας είναι πάντα ενοχλητικές, ακόμη και για τους αθώους.

Παρ' ότι οι βιογράφοι δεν έδωσαν καμία βαρύτητα στο περιστατικό, η δυσοίωνη αυτή επίσκεψη οδήγησε κατά την γνώμη μου στην δημιουργία του Σέρλοκ Χολμς και στην παγίωση της ισόβιας έλξης του Κόναν Ντόυλ στο μυστήριο του εγκλήματος και της διαλεύκανσής του.

Ο πραγματικός κόσμος του Σέρλοκ Χολμς Peter Costello 1992 Μετ. Μαίρη Παπαγιαννίδου

Πόσες φιγούρες ανδρών αναγνωρίζονται από την σκιά τους; Ελάχιστες. Σίγουρα μία εξ αυτών είναι αυτή το Σέρλοκ Χολμς. Είτε λόγω πίπας, είτε λόγω καπέλου και καμπαρντίνας, είτε εξαιτίας του κινηματογράφου, είτε εξαιτίας των σκίτσων, ο Σέρλοκ Χολμς είναι σίγουρα ο πιο αναγνωρίσιμος ντετέκτιβ στην ιστορία.

Ήταν το 1887 όταν ο sir Arthur Conan Doyle, εκ των πραγμάτων χαρισματικός και ευφυής φυσικός, γιατρός, συγγραφέας και εγκληματολόγος έπλασε τον θρύλο που ονομάζεται Sherlock Holmes. Με το πρώτο κιόλας έργο “Σπουδή σε Άλικο” (A Study in Scarlet) ξετυλίγεται η προσωπικότητα του Holmes αλλά και του βοηθού του Dr John Watson σε όλο της το μεγαλείο. Ο Holmes μένει μαζί με τον Dr Watson στον αριθμό 221Β της Baker street όπου ακόμα και σήμερα υπάρχει το σπίτι του και λειτουργεί ως μουσείο (αν και ποτέ δεν έζησε, και ακόμα περισσότερο δεν υπήρχε ποτέ εκείνη η διεύθυνση στα χρόνια που έγραφε ο Doyle).

We met next day as he had arranged, and inspected the rooms at No. 221B, Baker Street, of which he had spoken at our meeting. They consisted of a couple of comfortable bed-rooms and a single large airy sitting-room, cheerfully furnished, and illuminated by two broad windows.

Arthur Conan Doyle, A Study in Scarlet, 1887

O Holmes είναι ψηλός και λεπτός, με γαμψή μύτη και γκρίζα μαλλιά, ενώ φοράει συνήθως καλά ρούχα αν και ο κινηματογράφος και η παρωπιδική φαντασία κάποιων που τον γνωρίζουν ελάχιστα, μας έχουν συνηθίσει να φοράει το γνωστό σε όλους καπέλο και την καμπαρντίνα. “Γεννήθηκε” στις 6 Ιανουαρίου το 1854 κι έχει έναν αδερφό, τον Mycroft, κατά 7 χρόνια μεγαλύτερο, που αναφέρεται σε αρκετές υποθέσεις του.

Ο χαρακτήρας του Arthur Conan Doyle είναι εξωφρενικά παρατηρητικός, σε σημείο που, σε συνδυασμό με τις γνώσεις του, μπορεί να βγάλει ασφαλή συμπεράσματα για την ζωή κάποιου που βλέπει για πρώτη φορά από την λάσπη στα παπούτσια του, τις τρίχες στο παλτό του και τα κακοχτενισμένα μαλλιά του. Δεν είναι μόνο ότι θα αναγνωρίσει από που προέρχεται η λάσπη στα παπούτσια του αγνώστου, ή το ότι ο άγνωστος είναι δικηγόρος από την εμφάνιση του, και ότι πρόσφατα χρεοκόπησε από την φθορά στο παλτό του, είναι ότι προχωράει και αρκετά βήματα πιο πέρα συνδυάζοντας όλα αυτά τα δεδομένα εκ νέου ξανά και ξανά, σκεπτόμενος γιατί βρισκόταν σε εκείνη την περιοχή ένας χρεοκοπημένος δικηγόρος και συνδυάζοντας το με τους Times που ποτέ δεν ξεχνάει να διαβάσει κάθε πρωί. Όλα αυτά εντυπωσιάζουν τον φίλο του και γιατρό John Watson που, ιδανικά πλασμένος κι αυτός από τον Doyle, αντικατοπτρίζει αριστουργηματικά την ευφυΐα του μέσου αναγνώστη.

I had heard what he had heard, I had seen what he had seen, and yet from his words it was evident that he saw clearly not only what had happened, but what was about to happen, while to me the whole business was still confused and grotesque.

Τα λόγια του Watson στη δεύτερη υπόθεση του Holmes: A Scandal in Bohemia

Ο Holmes είναι πολύ καλός μποξέρ και ξιφομάχος καθώς επίσης και εξαιρετικός βιολιστής. Καπνίζει το πασίγνωστο τσιμπούκι, αλλά και τσιγάρα και πούρα ενώ αρκετές φορές κάνει χρήση οπίου, κοκαΐνης, μορφίνης ακόμα και ηρωίνης, που σημειωτέον εκείνη την εποχή ήταν νόμιμα, στα διάφορα καταγώγια του Λονδίνου.

Οι γνώσεις του είναι πολύ επιλεκτικές, μιας και όπως λέει δεν μπορούν να χωρέσουν όλα στο μυαλό του ανθρώπου, οπότε διαγράφει κάθε άχρηστη για το επάγγελμα του πληροφορία, όπως, ό,τι έχει σχέση με την αστρονομία (δεν ήξερε καν ότι η γη γυρίζει και όταν το έμαθε το διέγραψε από το μυαλό του χωρίς δεύτερη σκέψη!), την φιλοσοφία, την πολιτική και την λογοτεχνία. Αντίθετα είναι άριστος γνώστης της γεωλογίας και βοτανολογίας, ξέρει αρκετά από χημεία και δηλητήρια, ενώ κρατάει επιλεκτικά στοιχεία από την ιστορία· κυρίως τα εγκλήματα που έχουν γίνει γνωστά ως τότε. Για γνώσεις ανατομίας και ιατρικής δεν τίθεται θέμα, εκεί στηρίζεται στον γιατρό και φίλο του. Τέλος, βασίζεται στα χαμίνια του Λονδίνου, μια συμμορία από μικρά αλητάκια που περιφέρονται στην πόλη και με το αζημίωτο λειτουργούν ως τα μάτια και τα αυτιά του.

Ο Holmes είναι πρωτοπόρος σε αρκετές μεθόδους ανίχνευσης κακοποιών, όπως η ανάλυση της στάχτης των τσιγάρων, η σύγκριση σφαιρών, υπάρχει ακόμα και αναφορά σε δαχτυλικά αποτυπώματα, αρκετά χρόνια πριν την εμφάνιση τους σε αστυνομικές υποθέσεις.

Μεγάλος του αντίπαλος ο Ναπολέων του εγκλήματος, καθηγητής James Moriarty, που μετά από πολλές σκληρές μάχες βρίσκονται αντιμέτωποι στο “Τελικό Πρόβλημα” (“The Final Problem”) το 1893. Και οι δύο τους μετά από πάλη πέφτουν από έναν γκρεμό στην Ελβετία. Έπειτα από απαίτηση του κοινού, το 1901, ο Doyle ξαναζωντανεύει τον Holmes στο “Σκυλί του Μπάσκερβιλ” (“The Hound of the Baskervilles”)

Πολλές φράσεις του Holmes έμειναν στην ιστορία, κάποιες μάλιστα χωρίς να έχουν γραφτεί ποτέ από την πένα του Doyle όπως η πασίγνωστη πια:

“Elementary my dear Watson”.

Υπάρχουν όμως και πολλές που δικαίως του αποδίδονται, όπως:

“When you have eliminated all which is impossible, then whatever remains, however improbable, must be the truth.”

“You know my methods. Apply them.”

“You see, but you do not observe. The distinction is clear”

“Come, Watson, come!” he cried. “The game is afoot. Not a word! Into your clothes and come!”

Η θητεία του Sherlock Holmes τελειώνει το 1917 με μια “Τελευταία Υπόκλιση” (“The Last Bow”) όταν και αποφασίζει να αποσυρθεί μια και καλή από το κυνήγι των εγκληματιών. Ο Arthur Conan Doyle έγραψε συνολικά 4 μυθιστορήματα και 58 αυτοτελή διηγήματα σχετικά με τον διάσημο ντετέκτιβ.

Πολλά όμως ακόμα μυθιστορήματα γράφτηκαν και συνεχίζουν να γράφονται από άλλους συγγραφείς με ήρωα τον Σέρλοκ. Ο Colin Bruce το 1991 στο βιβλίο του το Παράδοξο του Αϊνστάιν (“The Einstein Paradox”) βάζει τον Χολμς να αναλύσει και να εξιχνιάσει παράδοξα συμβάντα σε εικασίες του Αϊνστάιν, όπως το “παράδοξο των Διδύμων” ή το “παράδοξο του Τρένου” όπου τελικά αποδεικνύει ότι το ταυτόχρονο είναι μια έννοια δίχως νόημα.

Ο Γάλλος συγγραφέας Maurice Leblanc το 1908 τοποθετεί τον δικό του ήρωα Arsene Lupin (έναν τζέντλεμαν-διαρρήκτη που γελοιοποιεί πάντα την γαλλική αστυνομία) εναντίον του Χέρλοκ Σολμς (Arsene Lupin contre Herlock Sholmes). Αυτός και ο βοηθός του Wilson (παρωδία του Watson) καλούνται από τις γαλλικές αρχές να συλλάβουν τον ευγενικό, γαλαντόμο διαρρήκτη και ιδιαίτερα δημοφιλή στο παριζιάνικο κοινό εκείνη την εποχή.

Βλέπετε μαιτρ, ό,τι και να κάνουμε δεν θα είμαστε ποτέ στην ίδια παράταξη. Εσείς είστε από την μία πλευρά του τείχους κι εγώ από την άλλη. Μπορούμε να χαιρετιόμαστε να δίνουμε πάντα τα χέρια αλλά το τείχος θα είναι πάντα ανάμεσά μας. Θα είστε πάντα ο Χέρλοκ Σολμς, ντετέκτιβ κι εγώ πάντα ο Αρσέν Λουπέν, διαρρήκτης. Και πάντα ο Χέρλοκ Σολμς θα υπακούει στο ένστικτο του ντετέκτιβ που τον σπρώχνει να κυνηγάει τον διαρρήκτη για να τον “χώσει μέσα” αν είναι δυνατόν. Και ο Αρσέν Λουπέν θα είναι πάντα συνεπής με την ψυχή του διαρρήκτη που έχει, θα προσπαθεί να αποφύγει τον ντετέκτιβ και θα τον κοροϊδεύει όταν μπορεί.

Arsene Lupin contre Herlock Sholmes. Maurice Leblanc Μετ. Αλεξάνδρα Φραγκιά

Την εποχή που μεσουρανούσε ο Σέρλοκ Χολμς, έδρασε στο Λονδίνο και μια καταχθόνια φιγούρα που έγραψε κι αυτή την δική της ιστορία. Μιλάμε για τον περιβόητο Τζακ τον Αντεροβγάλτη (Jack the Ripper) που έκανε την εμφάνιση του γύρω στα τέλη του 1888 και για ένα περίπου χρόνο τρομοκράτησε την περιοχή του Whitechapel του Λονδίνου δολοφονώντας πόρνες.

Παρότι η δράση του ήταν σχετικά μικρή (5 θύματα σε ένα χρόνο) η φήμη του υπήρξε εντελώς δυσανάλογη, λόγω των αποτρόπαιων εγκλημάτων του, αλλά και της υπέρμετρης μυθοποίησης του από τις εφημερίδες της εποχής. Ο μύθος του Τζακ του Αντεροβγάλτη συντηρήθηκε ακόμα περισσότερο αφού ποτέ δεν πιάστηκε από την αστυνομία, μάλλον επειδή αποσύρθηκε μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα από την ενεργό δράση χωρίς ποτέ να ξανακουστεί. Αν και, ο Τζακ και ο Σέρλοκ δεν συναντήθηκαν ποτέ (και πως θα ήταν δυνατόν άλλωστε αφού ο ένας είναι φανταστικό πρόσωπο), η φαντασία πολλών σκηνοθετών και συγγραφέων προσπάθησε να τους φέρει αντιμέτωπους, κρατώντας ωστόσο μια ευαίσθητη έως τραγική ισορροπία, ώστε κανείς από τους δύο θρύλους να μην απομυθοποιηθεί. Έτσι συνήθως στο τέλος έχουμε μόνο τον Σέρλοκ να γνωρίζει την ταυτότητα του Αντεροβγάλτη και να την κρατά για τον εαυτό του για διάφορους λόγους κάθε φορά.

Στην περίπτωση του Τζακ πάντως αλλά και σε πολλές ακόμα δύσκολες για την αστυνομία υποθέσεις, η αλήθεια είναι ότι ο ίδιος ο Arthur Conan Doyle ενεργούσε ως ντετέκτιβ–σύμβουλος, μιας και μην το ξεχνάμε, ήταν και διακεκριμένος εγκληματολόγος.

Boardgames:

Ο Σέρλοκ Χολμς, ο Τζακ ο Αντεροβγάλτης και η περιοχή του Whitechapel το 1888 είναι εκεί που επικεντρώνονται τα περισσότερα επιτραπέζια που έχουν σχέση με αυτή την εποχή. Μπόλικο υλικό για να αναβιώσουν ξανά οι ήρωες μέσα από το παιχνίδι.

Mr. Jack

Δύο από αυτούς που έφεραν αντιμέτωπους Τζακ και Σέρλοκ ήταν και οι σχεδιαστές παιχνιδιών Bruno Cathala και Ludovic Maublanc. Το συγκεκριμένο παιχνίδι θυμίζει αρκετά μια παρτίδα σκάκι μεταξύ δύο παικτών.

Mr. Jack in New York

Πολλοί είπανε ότι το πρώτο Mr Jack δεν ήταν τόσο ισορροπημένο και ο Τζακ έχανε εύκολα. Αφού λοιπόν φαίνεται ότι δεν μπορούσε να τα βγάλει πέρα, αποφάσισε να μετακομίσει στην Νέα Υόρκη, μακριά από τον Σέρλοκ και την παρέα του.

Sherlock Holmes Consulting Detective

Ο παίκτης έχει στη διάθεσή του τον χάρτη του Λονδίνου, έναν "χρυσό οδηγό" με το ονόματα και τις διευθύνσεις διαφόρων υπόπτων και τοποθεσιών στο Λονδίνο και φυσικά τους Times. Με αυτά τα εφόδια πρέπει να βρει τον ένοχο. Πολύ δύσκολο αλλά και πολύ χαρακτηριστικό Sherlockian game για τους fan και όχι μόνο. Με πολλά expansions αλλά και πολύ δυσεύρετο. Πρόσφατα επανακυκλοφόρησε από την γαλλική εταιρεία Asmodee με ολοκαίνουργιες υποθέσεις προκαλώντας ρίγη ευτυχίας στους, ανά τον κόσμο, οπαδούς του είδους.

Sherlock Holmes: The Card Game

Καρτοπαίχνιδο όπου κάποιος παίκτης έχει την κάρτα του κακού και προσπαθεί να την ξεφορτωθεί πριν τον πιάσουν οι άλλοι με αυτήν πάνω του. Με πολλούς παίκτες έχει αρκετή πλάκα. Για χαλαρές ευχάριστες βραδιές μυστηρίου.

221B Baker Street: The Master Detective Game

Roll 'n' move game όπου οι παίκτες πάνε από τοποθεσία σε τοποθεσία και λύνουν γρίφους μερικοί από τους οποίους είναι έξυπνοι, ενώ αρκετοί είναι γελοίοι, ιδίως στους κατέχοντες πολύ καλά αγγλικά. Στο τέλος ανακαλύπτουν τον ένοχο, το κίνητρο και ότι άλλο ζητάει η υπόθεση συνδυάζοντας τις λύσεις των γρίφων. Όσο κι αν μοιάζει με Μονόπολη, ο βαθμός δυσκολίας του βρίσκεται αρκετά πιο ψηλά και το παιχνίδι έχει αρκετούς φαν.

Bakerstreet

Καρτοπαίχνιδο αποκλειστικά για 2 παίκτες με μάλλον απογοητευτικά αποτελέσματα.

Letters from Whitechapel

Εξαιρετικό παιχνίδι για 2-5 παίκτες που ψάχνουν τον Τζακ στην περιοχή του Whitechapel.

Sherlock Deluxe

Βραβευμένο παιδικό καρτοπαίχνιδο δεκαπεντάλεπτης διάρκειας για ηλικίες από 5 χρονών και πάνω.

Τέλος, κάποιοι λιγότερο γνωστοί τίτλοι είναι οι: London 1888, Whitechapel 1888 και Crime & Mystery-Bakerstreet Files.

Videogames:

Πολλά και αρκετά ενδιαφέροντα παιχνίδια κονσόλας και υπολογιστή με πρωταγωνιστή τον Χολμς, τον Τζακ ή και τους δύο μαζί. Στην σειρά: The adventures of Sherlock Holmes υπάρχουν οι τίτλοι:

Sherlock Holmes and the Case of the Silver Earring

Sherlock Holmes: The Awakened

Sherloch Holmes versus Jack the Ripper

Sherlock Holmes: Mystery of the Mummy

Sherlock Holmes: Nemesis

Sherlock Holmes: The Mystery of the Persian Carpet

Με το πρώτο να είναι και το καλύτερο από τα έξι.

Επίσης υπάρχει η σειρά: Sherlock Holmes: Consulting Detective Vol. I-III από το 1991 που τότε είχε κάνει θραύση όπως και το αντίστοιχο επιτραπέζιο.

Τέλος ένα πολύ ενδιαφέρον για τους φαν του είδους παιχνίδι από το 2009 είναι το: Sherlock Holmes versus Jack the Ripper.

Filmographie:

Πάνω από 70 ηθοποιοί ενσάρκωσαν τον Sherlock Holmes στον κινηματογράφο, το θέατρο και την μικρή οθόνη. Ανάμεσά τους οι Jeremy Brett, Rupert Everett, Charlton Heston, Christopher Lee, Roger Moore, Peter O'Toole, Jonathan Pryce και τελευταίος ο Robert Downey Jr στην ομώνυμη ταινία του 2009, ενώ το 2011 βγήκε και το sequel της: Sherlock Holmes 2: A game of Shadows. Αξίζει ιδιαίτερα να αναφερθούμε στον εκπληκτικό Michael Caine στο ρόλο του αλκοολικού αποτυχημένου ηθοποιού που προσλαμβάνεται από τον Dr Watson (Ben Kingsley) ώστε να υποδύεται τον Sherlock κατ' απαίτηση του κοινού, στην απολαυστική παρωδία του 1988: Without A Clue (ελληνικός τίτλος: Επιτέλους λίγη σοβαρότητα κύριε Holmes).

Δύο νέες τηλεοπτικές σειρές, μία αγγλική (Sherlock, 2010) και μία αμερικάνικη (Elementary, 2012) τοποθετούν τον Holmes στην εποχή μας. Η δεύτερη μάλιστα στη Νέα Υόρκη. Η πρώτη πάντως με πρωταγωνιστές τους Benedict Cumberbatch και Martin Freeman στο ρόλο του Watson διεκδικεί μια θέση στις καλύτερες σειρές όλων των εποχών.

Ο Michael Caine είναι για άλλη μια φορά εξαιρετικός στον ρόλο του επιθεωρητή της Scotland Yard μαζί με τον Armand Assante στην τηλεσειρά Jack The Ripper του 1988.

Music:

O Poe ήταν ποιητής και λογικό ήταν να εμπνεύσει περισσότερο τους μουσικούς. Αντίθετα ο Doyle με καμία ιδιότητα του δεν τα κατάφερε το ίδιο καλά. Μερικοί μουσικοί που στους στίχους τους συμπεριέλαβαν τον διάσημο ντετέκτιβ είναι: ο Jan Dury & the Blockheads με το England's Glory, οι Kings, οι Arctic Monkeys με το A Certain Romance.
Ο αιμοσταγής Τζακ πουλάει πιο πολύ, με τα ομώνυμα τραγούδια των The White Stripes, του Nick Cave και Macabre αλλά και τις αναφορές που υπάρχουν στους στίχους των Eminem, των Jethro Tull στο Jump Start και το Said She Was A Dancer, του μεγάλου ποιητή Bob Dylan στο Tombstone Blues, των Thin Lizzy στο Killer On The Loose και πολλών άλλων ακόμα.