Η ιστορία του ημερολογίου.
Δώδεκα χρόνια πριν, ο σκηνοθέτης, εικαστικός και ποιητής Millas, Έλληνας από την Αίγυπτο, εμπιστεύτηκε το ημερολόγιο στα χέρια του Γιώργου Λιβανού προκειμένου να το επεξεργαστεί ώστε να αποκτήσει θεατρικότητα. Επρόκειτο για ένα κείμενο σχετικό με την ερωτική ζωή του μεγάλου δημιουργού γραμμένο από τον Millas και τον Ανδρέα Αγγελάκη.
Στην πρώτη του εκδοχή, το "Καβάφης καθ' οδόν" όπως ονομάστηκε, ήταν μονόλογος και ανέβηκε στο Έναστρο κερδίζοντας τις εντυπώσεις. Για πρώτη φορά παιζόταν επί σκηνής έργο σχετικό με την ερωτική ζωή του ποιητή.
«Αρέσουμε σε λίγους, καλό. Αρέσουμε σε αρκετούς, υπέροχο. Αρέσουμε σε πολλούς, ολέθριο!»²
Η ιστορία του έργου.
Στο χρόνο που μεσολάβησε μέχρι την νεότερη εκδοχή του, το "Καβάφης Επέστρεφε", ο Γιώργος Λιβανός έψαξε και σύλλεξε περισσότερα στοιχεία από κάθε πιθανή πηγή και, σε συνεργασία με τον Millas, ξαναγράφτηκε το έργο από την αρχή βάση των νέων πληροφοριών.
«Γράφ' τα όλα, Γιώργη, να φωτίσουμε κάθε πλευρά του ποιητή, με σωστό έντιμο, ηθικό τρόπο.»*
Ο Λιβανός καταλήγει σε ένα τελικό σκελετό κατά τον περασμένο χειμώνα όταν πια είχε στοιχεία που αφορούσαν όλη του τη ζωή, ό,τι τον επηρέασε και ενέπνευσε στην ποίησή του, το ποιητικό του ύφος, τα πρόσωπα που πέρασαν από τη ζωή του, τη σχέση του με τον έρωτα και με τους ερωτικούς του συντρόφους...
Όταν συναντά τον Γιώργο Χριστοδούλου βρίσκει στο πρόσωπό του έναν θερμό συμπορευτή για την ολοκλήρωση του έργου. Οι δυο τους πια συνεχίζουν, συμπληρώνουν και δίνουν την οριστική μορφή στο θεατρικό έργο, μια ερωτική ελεγεία για τη ζωή και το έργο του Καβάφη, με την βαθιά επιθυμία να ανέβει σε μια εποχή που η Ελλάδα γιόρταζε τα εκατόν πενήντα χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου ποιητή.
Η ιστορία του ποιητή.
Ο Κωνσταντίνος Π. Καβάφης γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1863 και κατέληξε στην ίδια πόλη το 1933 ανήμερα των γενεθλίων του. Έζησε τα πρώτα του χρόνια μέσα στην ευημερία στο διώροφο σπίτι της οδού Σερίφ με την καθοδήγηση του Γάλλου παιδαγωγού του και με Αγγλίδα τροφό, Ιταλό αμαξά, Αιγύπτιο θυρωρό και πλήθος Ελλήνων υπηρετών. Το 1872 μετακομίζει με τη μητέρα του Χαρίκλεια -ο πατέρας του έχει πεθάνει δύο έτη νωρίτερα- και τα οκτώ αδέρφια του στην Αγγλία όπου θα παραμείνουν για έξι χρόνια καθώς, λόγω των κακών οικονομικών τους, αναγκάζονται να επιστρέψουν στην Αλεξάνδρεια. Το 1882, η αιγυπτιακή εξέγερση τους αναγκάζει να ξαναφύγουν για την Κωνσταντινούπολη όπου μένουν τρία χρόνια. Κατά αυτά τα έτη εκδηλώνει την ομοσεξουαλικότητά του και τις πρώτες ποιητικές του ανησυχίες. Το 1885 επιστρέφει στην Αλεξάνδρεια.
Όσο ζούσε δεν εξέδωσε ποτέ τα άπαντά του ούτε και κάποια εμπορική έκδοση μιας ποιητικής του συλλογής! Ακολουθούσε έναν δικό του τρόπο έκδοσης-διανομής των ποιημάτων του -«μονόφυλλα», «τεύχη» και «συλλογές»- ιδιωτικά, στον κύκλο του και όπου εκείνος ήθελε. Το έργο του απαριθμεί 154 ποιήματα συν 75 ανέκδοτα -βρέθηκαν στο αρχείο του ή από φίλους του- συν 27 ακόμη που δημοσίευσε μεταξύ 1886 και 1898 αλλά κατόπιν αποκήρυξε. Ο ίδιος έγραψε και κάποια πεζά, μελέτες και δοκίμια.
Πρόκειται για τον περισσότερο μεταφρασμένο Νεοέλληνα λογοτέχνη.
ΕΠΕΣΤΡΕΦΕ
Επέστρεφε συχνά και παίρνε με
αγαπημένη αίσθησις επέστρεφε και παίρνε με -
όταν ξυπνά του σώματος η μνήμη,
κ' επιθυμία παληά ξαναπερνά στο αίμα
όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται,
κ' αισθάνονται τα χέρια σαν ν' αγγίζουν πάλι.
Επέστρεφε συχνά και παίρνε με την νύχτα,
όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται...
Στην σκηνή του Studio Κυψέλης.
Από τη μια, ένα ατμοσφαιρικό τοπίο με κλαδιά και φανάρια. Ένας απροσδιόριστος τόπος της φαντασίας και του ονείρου όπου ο κάθε θεατής μπορεί να δει εκείνο που θέλει, όπως και στην ποίηση, και από την άλλη ένα σπίτι γεμάτο βιβλία όπου δεσπόζει το γραφείο. Οι δύο χώροι έχουν κοινό στοιχείο και συνδετικό δεσμό την ασπρόμαυρη αισθητική τους και τα κεριά. Πολλά αναμμένα κεριά προσφέρουν ατμόσφαιρα στην σκηνή, αμυδρές λάμψεις φωτός και τρεμοπαίζουζες σκιές πάνω στις επιφάνειες, προϊδεάζοντας τον θεατή. Και σε ποιον άλλο ποιητή να ταιριάξουν περισσότερο τα κεριά παρά στον Καβάφη που θα μπορούσε να γίνει παγκόσμια γνωστός μόνο και μόνο επειδή έγραψε τα "Κεριά"! Σε αυτό το, απαλλαγμένο από άλλα χρώματα, σκηνικό με την κέρινη ατμόσφαιρα, την λευκή ονειρική ομίχλη, την μουντή βροχή και με την μελαγχολία διάχυτη, όπως ταιριάζει σε έναν πραγματικό καλλιτέχνη-δημιουργό, συναντιέται ο Κώστας Καβάφης με τον θεατή. Υπάρχει παντού. Η οντότητά του περιφέρεται στο χώρο, η ποίησή του ακούγεται ανάμεσα στους διαλόγους ή στους μονολόγους. Άνθρωποι που πέρασαν/συναντήθηκαν/συντρόφευσαν ή τον σημάδεψαν παρόντες. Οι τόποι που έζησε. Κι αυτοί εδώ. Οι αμφιβολίες, οι δισταγμοί, οι αποφάσεις, η έμπνευση, η δημιουργία, τα λάθη, τα πάθη... η ζωή με ζήτα κεφαλαίο.
Ο Νίκος Βερλέκης στο ρόλο του μελετητή και του μεγάλου ποιητή κερδίζει το στοίχημα. Η παρουσία του και ο γεμάτος, χρωματισμένος, αισθαντικός του λόγος προσφέρουν στον Καβάφη μια ερμηνεία αντάξιά του. Οι απαγγελίες των ποιημάτων του δε, δια στόματος Νίκου Βερλέκη, μόνο εξαιρετικές μπορούν να χαρακτηρισθούν.
Έκπληξη, για μένα, η όμορφη εμφάνιση του Γιάννου Παπαευσταθίου (νεαρός Καβάφης, Περικλής, ναυτικός, κ.α.). Χωρίς να έχει την πολύτιμη πείρα άλλων συναδέλφων του απέδειξε ότι μπορεί να καταφέρει πολλά. Η παρουσία του στην σκηνή "περνάει" στον κόσμο όπως και η εκφραστικότητά του. Φαίνεται αποφασισμένος να πετύχει ή να δουλέψει όσο χρειαστεί για να πετύχει ή κουβαλάει μια στόφα από εκείνες που φτιάχνουν ηθοποιούς. Θα δούμε.
Τόσο η Ελευθερία Ρήγου (Σίλλα Ρόμπινσον) όσο και η Μαρία Σύρρου (μητέρα, Σουζέτ, δημοσιογράφος) μόνο καλές εντυπώσεις αφήνουν. Άψογες στους ρόλους τους.
Σε πολλαπλούς ρόλους (συνοδός, Καζαντζάκης, ναυτικός, αγόρι στην Αίγυπτο, κ.α.) εμφανίζεται ο Νίκος Χαλατζίδης.
Την ζωντανή μουσική έχει αναλάβει η Νίκη Γκουντούμη γεμίζοντας το χώρο με τις όμορφες νότες του πιάνου και τα τραγούδια η Έλενα Μιχαλάκη. Οι δυο τους φορτίζουν με συναίσθημα την παράσταση μέσω της μουσικής που συμπάσχει στα δρώμενα. Η φωνή της Έλενας που αντηχεί υπέροχα και η χροιά της δένουν μοναδικά με τα λόγια του ποιητή.
Την σκηνοθεσία και τα φώτα υπογράφει ο Γιώργος Λιβανός καταφέρνοντας μια παράσταση αποτελεσματική, άρτια και πιστή στο έργο και τη ζωή του Αλεξανδρινού ποιητή, με σεβασμό και συναισθηματική φόρτιση, αλλά χωρίς άσκοπες υπερβολές χάριν δραματουργίας ή εντυπώσεων. Ο Λιβανός δίνει το προβάδισμα στον ίδιο τον Καβάφη, του επιτρέπει να λάμψει περισσότερο από κάθε ηθοποιό/ερμηνευτή/κείμενο και, τελικά, ολοκληρώνει με τον καλύτερο τρόπο εκείνο το έργο που πρωτοκράτησε στα χέρια του τόσα χρόνια πριν δημιουργώντας ένα έργο σημείο αναφοράς για τις επόμενες γενιές.
Στα κοστούμια της Δέσποινας Βολίδη οι ηθοποιοί ντύνονται κυρίως με λευκά. Όπως και το σκηνικό που επίσης επιμελήθηκε. Το ταλέντο και η εμπειρία της στο θέατρο για άλλη μια φορά τη δικαιώνουν και τα καταφέρνει επάξια με κυρίαρχο το αγνό, λαμπερό, φωτεινό, ονειρικό λευκό και το μαύρο να συμπληρώνει με σκιά δημιουργώντας ασπρόμαυρες εικόνες στα μάτια μας, σαν τις φωτογραφίες της εποχής του ίδιου του ποιητή.
Ο Νίκος Βερλέκης στο ρόλο του μελετητή και του μεγάλου ποιητή κερδίζει το στοίχημα. Η παρουσία του και ο γεμάτος, χρωματισμένος, αισθαντικός του λόγος προσφέρουν στον Καβάφη μια ερμηνεία αντάξιά του. Οι απαγγελίες των ποιημάτων του δε, δια στόματος Νίκου Βερλέκη, μόνο εξαιρετικές μπορούν να χαρακτηρισθούν.
Έκπληξη, για μένα, η όμορφη εμφάνιση του Γιάννου Παπαευσταθίου (νεαρός Καβάφης, Περικλής, ναυτικός, κ.α.). Χωρίς να έχει την πολύτιμη πείρα άλλων συναδέλφων του απέδειξε ότι μπορεί να καταφέρει πολλά. Η παρουσία του στην σκηνή "περνάει" στον κόσμο όπως και η εκφραστικότητά του. Φαίνεται αποφασισμένος να πετύχει ή να δουλέψει όσο χρειαστεί για να πετύχει ή κουβαλάει μια στόφα από εκείνες που φτιάχνουν ηθοποιούς. Θα δούμε.
Τόσο η Ελευθερία Ρήγου (Σίλλα Ρόμπινσον) όσο και η Μαρία Σύρρου (μητέρα, Σουζέτ, δημοσιογράφος) μόνο καλές εντυπώσεις αφήνουν. Άψογες στους ρόλους τους.
Σε πολλαπλούς ρόλους (συνοδός, Καζαντζάκης, ναυτικός, αγόρι στην Αίγυπτο, κ.α.) εμφανίζεται ο Νίκος Χαλατζίδης.
Την ζωντανή μουσική έχει αναλάβει η Νίκη Γκουντούμη γεμίζοντας το χώρο με τις όμορφες νότες του πιάνου και τα τραγούδια η Έλενα Μιχαλάκη. Οι δυο τους φορτίζουν με συναίσθημα την παράσταση μέσω της μουσικής που συμπάσχει στα δρώμενα. Η φωνή της Έλενας που αντηχεί υπέροχα και η χροιά της δένουν μοναδικά με τα λόγια του ποιητή.
Την σκηνοθεσία και τα φώτα υπογράφει ο Γιώργος Λιβανός καταφέρνοντας μια παράσταση αποτελεσματική, άρτια και πιστή στο έργο και τη ζωή του Αλεξανδρινού ποιητή, με σεβασμό και συναισθηματική φόρτιση, αλλά χωρίς άσκοπες υπερβολές χάριν δραματουργίας ή εντυπώσεων. Ο Λιβανός δίνει το προβάδισμα στον ίδιο τον Καβάφη, του επιτρέπει να λάμψει περισσότερο από κάθε ηθοποιό/ερμηνευτή/κείμενο και, τελικά, ολοκληρώνει με τον καλύτερο τρόπο εκείνο το έργο που πρωτοκράτησε στα χέρια του τόσα χρόνια πριν δημιουργώντας ένα έργο σημείο αναφοράς για τις επόμενες γενιές.
Στα κοστούμια της Δέσποινας Βολίδη οι ηθοποιοί ντύνονται κυρίως με λευκά. Όπως και το σκηνικό που επίσης επιμελήθηκε. Το ταλέντο και η εμπειρία της στο θέατρο για άλλη μια φορά τη δικαιώνουν και τα καταφέρνει επάξια με κυρίαρχο το αγνό, λαμπερό, φωτεινό, ονειρικό λευκό και το μαύρο να συμπληρώνει με σκιά δημιουργώντας ασπρόμαυρες εικόνες στα μάτια μας, σαν τις φωτογραφίες της εποχής του ίδιου του ποιητή.
ΚΕΡΙΑ
Του μέλλοντος η μέρες στέκοντ' εμπροστά μας
σα μια σειρά κεράκια αναμένα -
χρυσά, ζεστά και ζωηρά κεράκια.
Η περασμένες μέρες πίσω μένουν,
μια θλιβερή γραμμή κεριών σβυσμένων
τα πιο κοντά βγάζουν καπνόν ακόμη,
κρύα κεριά, λυωμένα, και κυρτά.
Δεν θέλω να τα βλέπω με λυπεί η μορφή των,
και με λυπεί το πρώτο φως των να θυμούμαι.
Εμπρός κυττάζω τ' αναμένα μου κεριά.
Δεν θέλω να γυρίσω να μη διω και φρίξω
τι γρήγορα που η σκοτεινή γραμμή μακραίνει,
τι γρήγορα που τα σβυστά κεριά πληθαίνουν.
Συγγραφείς: Millas, Ανδρέας Αγγελάκης, Γιώργος Λιβανός, Γιώργος Χριστοδούλου
Σκηνοθεσία-Φωτισμοί: Γιώργος Λιβανός
Σύμβουλος: Μαριάννα Τόλη
Σκηνικά-Κοστούμια: Δέσποινα Βολίδη
Κινησιολογία-Χορογραφίες: Σίμωνας Πάτροκλος
Δραματουργικός σύμβουλος: Γιάννης Ζέρβας
Επιμέλεια μουσικής-επιλογές: Νίκη Γκουντούμη
Φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Αλμάλης
Κινηματογράφηση: Μενέλαος Τζαβέλλας
Συνθέτης τραγουδιού: Σάκης Τσιλίκης
Παίζουν: Νίκος Βερλέκης, Ελευθερία Ρήγου, Μαρία Σύρρου, Γιάννος Παπαευσταθίου, Νίκος Χαλατζίδης.
Τραγούδι: Έλενα Μιχαλάκη
Στο Studio Κυψέλης, Σπετσοπούλας 9 & Κυψέλης, 2108819571.
Η βιογραφία του Καβάφη σε μια ερωτική ελεγεία, ένα θεατρικό, δραματοποιημένο έργο που βασίστηκε σε απόλυτα εξακριβωμένες πληροφορίες για τη ζωή του, αλλά και μια αντανάκλαση του συναισθηματικού του κόσμου, της ψυχοσύνθεσής του, των σκέψεων και των προβληματισμών του. Τα πάθη του, το έργο του, οι εθισμοί του. Ο Καβάφης ολόκληρος.
Σημειώσεις:
Μη φύγετε χωρίς το πρόγραμμα! Ένα βιβλίο που περιλαμβάνει όλο το έργο, βιογραφικά και σημειώσεις των συντελεστών μαζί με πλούσιο φωτογραφικό υλικό.
Στην ανάρτηση βλέπετε φωτογραφίες του προγράμματος, την αφίσα της παράστασης και άλλο υλικό από το προσωπικό αρχείο του Γιώργου Λιβανού.
*: Λόγια που ανήκουν στον Millas σύμφωνα με το πρόγραμμα της παράστασης από όπου και οι πληροφορίες του ιστορικού.
²: Λόγια του Καβάφη στο έργο "Καβάφης Επέστρεφε".
³: Ρήσεις του Καβάφη.
Άλλες παραστάσεις που μπορείτε να δείτε στο Studio Κυψέλης: Οργισμένα Νιάτα, Leonardo's ring.
Δείτε επίσης: H συνέντευξη του Γιώργου Λιβανού για το Leonardo's ring.
