koukidaki: Το μυστήριο του παντοπωλείου

Η Εύη Γκάλαβου, μετά από τα ποιήματά της, τα διηγήματά της, τα χρονογραφήματα και όλες τις δημοσιεύσεις που μετράει σε ιστοσελίδες και blogs, γράφει το πρώτο της βιβλίο με αναγνώστες τα παιδιά. Το παραμύθι της, "Το μυστήριο του παντοπωλείου", είναι γυαλιστερό, πολύχρωμο, χαρούμενο, ζωντανό, περιποιημένο και τυπωμένο με μια γραμματοσειρά γραφικού χαρακτήρα που το κάνει οικείο και ζεστό.

Ένα ολόκληρο χωριό βρίσκεται μπροστά σε ένα μυστήριο προς διερεύνηση και επίλυση όταν κάθε βράδυ το παντοπωλείο του δέχεται διάρρηξη. Κάθε πρωί ο παντοπώλης βρίσκει την πόρτα ανοικτή και το κατάστημά του να έχει υποστεί ζημιές ενώ πολλά τρόφιμα είναι δαγκωμένα ή φαγωμένα ενώ μεγάλα αποτυπώματα άγριου ζώου διαγράφονται πάνω στο λευκό χιόνι.

Η ιστορία του παντοπωλείου έχει δομηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε εκτός από διασκεδαστική να είναι και διδακτική για τα παιδιά.

Διδάσκει τη φιλανθρωπία προς τον "μη έχοντα" (και όχι απαραίτητα προς τον αδύναμο).

Διδάσκει την αγάπη προς τα άγρια ζώα που ενώ έχουν τη δύναμη να μας βλάψουν δεν έχουν κανένα λόγο να μας κάνουν κακό.

Διδάσκει την αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με όλα τα πλάσματα της φύσης.

Διδάσκει το σωστό τρόπο αντιμετώπισης των ζώων και κυρίως των άγριων που είναι από τη φύση τους πιο απρόσιτα από τον άνθρωπο σε σχέση με τα οικόσιτα.

Διδάσκει πόσα λάθη μπορούμε να κάνουμε όταν ακούμε φήμες και απόψεις που κυκλοφορούν άνευ σοβαρότητας, λογικής ή απόδειξης και ότι θα πρέπει πάντα να ερευνούμε προς κάθε κατεύθυνση και διάσταση προτού πράξουμε για να αποφύγουμε άσκοπα και μοιραία λάθη.

Διδάσκει το σεβασμό προς τη φύση και ότι κάθε επέμβαση ή μη φυσιολογική διαδικασία προκαλεί ανωμαλίες και προβλήματα σε κάθε πλάσμα που ζει πάνω στον πλανήτη.

Και τέλος, διδάσκει ότι τα προβλήματα δε λύνονται με τη βία. Ή αλλιώς, ότι η βία δεν είναι η λύση στα προβλήματα.

Μερικές σκέψεις που μοιράστηκε μαζί μου η Εύη Γκάλαβου για το παραμύθι της και για όλα τα παραμύθια του κόσμου...

Ένα παραμύθι είναι διασκεδαστικό. Οφείλει να είναι και διδακτικό;

Ε.Γ.: Έχω σταθεί πολλές φορές πάνω σ’ αυτό το ερώτημα και έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι για μένα το παραμύθι όπως και κάθε γραπτό πεζογράφημα, θα πρέπει να είναι πρώτα απ’ όλα διδακτικό. Κάθε ιστορία, ακόμα και αν είναι γραμμένη τόσο ανέμελα ώστε να δείχνει αφελής, έχει κάτι να πει, κάτι να παρουσιάσει. Γι’ αυτό, ο πρωταρχικός σκοπός του παραμυθιού πρέπει να είναι η διασκέδαση. Όμως, ο συγγραφέας μπορεί εύκολα να παρασυρθεί χρησιμοποιώντας εκφράσεις που δεν ταιριάζουν με την ηλικία των παιδιών στα οποία απευθύνεται το έργο του.

Το παραμύθι λοιπόν είναι ένα είδος του πεζού λόγου, όπου μπορούμε να περάσουμε με μεταφορικό τρόπο τα μηνύματα που θέλουμε ή από παιδαγωγικής απόψεως οφείλουμε να δώσουμε στα παιδιά. Τα παραμύθια λειτουργούν στο συνειδητό και ασυνείδητο, γι’ αυτόν άλλωστε τον λόγο κάθε φορά που διαβάζουμε ένα παραμύθι οδηγούμαστε σε διαφορετικό συμπέρασμα ανάλογα με τη διάθεσή μας.

Το μυστήριο του παντοπωλείου είναι το πρώτο σας παραμύθι. Να περιμένουμε περισσότερα παραμύθια από εσάς;

Ε.Γ.: Η ανάγκη γενικότερα να εκφραστώ κάνει να βγαίνουν αβίαστα από μέσα μου οι κάθε λογής ιστορίες. Με προβληματίζει περισσότερο το γεγονός να τελειοποιώ όσο μπορώ τη γραφή μου με οποιοδήποτε είδος του λόγου και αν καταπιάνομαι. Είμαι αυστηρός κριτής του εαυτού μου και αυτό κάποιες φορές με αποτρέπει από τη συγγραφή και με οδηγεί συχνά στη σιωπή. Θέλω να μιλώ μέσα απ’ τα γραπτά μου, να δίνω πάντα κάτι διαφορετικό και να μην οδηγούμαι στην επανάληψη των ίδιων θεμάτων. Έτσι λοιπόν, μπήκα ενθουσιασμένη στη διαδικασία να γράψω το πρώτο μου παιδικό βιβλίο, παρόλο που η κύρια ενασχόλησή μου ήταν και εξακολουθεί να είναι η ποίηση, το διήγημα και το χρονογράφημα. Από τον δικό σας όμορφο διαδικτυακό χώρο, θα ήθελα να υποσχεθώ στους αναγνώστες μου ότι στο μέλλον θα τους προσφέρω ακόμη ένα παιδικό βιβλίο.

Ποια τα οφέλη για ένα παιδί που συνηθίζει να διαβάζει από μικρή ηλικία;

Ε.Γ.: Έπιασα πολλές φορές τον εαυτό μου να πλάθει ιστορίες και η φαντασία να τις ομορφαίνει με λέξεις και φράσεις κατάλληλα επιλεγμένες και κατόπιν να τις αφηγούμαι στην κόρη μου με αρκετή θέρμη ψυχής, παραστατικότητα στον τόνο της φωνής μου, αλλά και μεγάλη προσωπική ευχαρίστηση για την όλη διαδικασία. Θα τολμήσω να πω πως μέχρι και την προηγούμενη δεκαετία, το παραμύθι είτε εικονογραφημένο είτε με τη μορφή της αφήγησης είχε μια εξέχουσα θέση στην ελληνική οικογένεια. Τις περισσότερες φορές, τους ρόλους του παραμυθά ή του αφηγητή τούς είχαν ο παππούς και η γιαγιά και λιγότερο οι γονείς, αφού στη σύγχρονη εποχή μας η τηλεόραση έχει καλύψει κάποιες ανάγκες με τη μαγεία της εικόνας. Κατά συνέπεια, οι φωνές των παππούδων και των γιαγιάδων παραμερίστηκαν και η όλο αγάπη ενέργεια τους να μεταδώσουν στο παιδί τις ιστορίες τους, είχε ως πρωταρχικό σκοπό τη διασκέδαση και έπειτα στο να μυηθεί το παιδί στη φιλομάθεια και τη φιλαναγνωσία. Κυρίως όμως, αυτό αποτελούσε μία πράξη που βοηθούσε στην καλή επικοινωνία και στη σύσφιξη των οικογενειακών σχέσεων.

Όλοι έχουμε διαβάσει παραμύθια και έχουμε ταυτιστεί με τους ήρωες τους ανάλογα με τα χαρακτηριστικά που μας γοήτευσαν σε αυτούς, μας θύμισαν τον εαυτό μας ή ό,τι επιθυμούσαμε να είμαστε καλύπτοντας τυχόν αδυναμίες μας, ψυχικές ή σωματικές...

Θυμόμαστε, ακόμα και τώρα σε μεγάλη ηλικία το ευτυχισμένο τέλος της κάθε ιστορίας, με κάθε λεπτομέρεια. Μαθαίνουμε, εκπλησσόμαστε, ανακαλύπτουμε τη σοφία μέσα από τις εμπειρίες των ηρώων που μόχθησαν αρκετά για να την αποκτήσουν. Αυτό ακριβώς βοηθάει στο παιδί να αναπτύξει τη φαντασία του, τη νόηση του και να οδηγηθεί σιγά-σιγά στο χτίσιμο της δικής του προσωπικότητας, να γνωρίσει τον δικό του εσωτερικό κόσμο και τελικά να ωριμάσει με τις μικρότερες ψυχοσωματικές απώλειες. Μπορούμε να μιλήσουμε στο παιδί για όλα τα συνηθισμένα προβλήματα κι ας λέμε για βασιλιάδες και πριγκίπισσες. Η δυναμική του παραμυθιού είναι τόσο μεγάλη που διαμορφώνει κατάλληλα ηθικά, ψυχολογικά και πνευματικά ολόκληρο τον κόσμο του παιδιού.

Τι σας έκανε να ασχοληθείτε με την παιδική λογοτεχνία;

Ε.Γ.: Πρέπει να αναρωτηθούμε πρώτα τι είναι αυτό που χαράσσει βαθιά στη μνήμη έναν κόσμο περισσότερο φανταστικό παρά πραγματικό. Είναι ένας μηχανισμός που χρησιμοποιούν από ένστικτο τα παιδιά ώστε να ανακαλύπτουν εύκολα τις αλήθειες και να τις ξεχωρίζουν από τα ψέματα.

Δεν σταμάτησα ποτέ να διαβάζω παραμύθια κι αφήνω πάντα ελεύθερο το παιδί που κρύβεται μέσα μου να εκφράζεται και να βρίσκει τον δικό του προσωπικό χώρο. Διαβάζω ξανά και ξανά όσα παιδικά παραμύθια βρίσκονται στη βιβλιοθήκη μου και πραγματικά απολαμβάνω την ανάγνωση. Θεωρώ πως η αισιοδοξία αποτελεί το κύριο συστατικό του παραμυθιού και η αξία της είναι σημαντική όσο και οι ευφάνταστες περιπέτειες, οι συνεχείς επιτυχίες των ηρώων, το ευτυχισμένο τέλος. Προετοιμάζουν το παιδί για την πραγματική ζωή, εμφυσώντας του απλόχερα την ελπίδα. Αν κοιτάξουμε γύρω μας, θα διαπιστώσουμε πως ο αγώνας του καλού με το κακό είναι παρών, ένας αγώνας που μας θέτει ηθικά διλήμματα και είναι πολύ δύσκολο να επιλύσουμε, εξαιτίας της φυσικής ροπής του ανθρώπου προς το κακό.

Στην ουσία επιθυμώ να πλάσω έναν αγγελικό κόσμο, ο οποίος πρέπει ν’ αποτελεί τον φυσικό κόσμο των παιδιών, όπου τα διάφορα περιστατικά θα γίνονται ευκαιρία για σκέψη, προβληματισμό. Αυτό είναι το μεγάλο όπλο μας, η αντίστασή μας σ’ έναν βάρβαρο, παράλογο κόσμο που αδιαφορεί για τις επιθυμίες και τις προτεραιότητες των παιδιών.

Γράφετε ποίηση, αρθρογραφείτε, γράφετε διηγήματα, χρονογραφήματα... και παραμύθια. Η συγγραφή είναι εσωτερική ανάγκη για εσάς; Τρόπος έκφρασης; Να περιμένουμε κάποια στιγμή και ένα μυθιστόρημα;

Ε.Γ.: Πρόσφατα ανέφερα κάπου αλλού, σ’ ένα παρόμοιο ερώτημα με αυτό που μου θέσατε εσείς, απαντώντας ως εξής: «Το γεγονός ότι απέφευγα να μιλώ για μένα, με οδήγησε πολύ γρήγορα στη γραφή, καθώς επιθυμούσα να εξωτερικεύσω τα συναισθήματα που με καταπίεζαν καθημερινά. Παράλληλα, αυτό αποτελούσε και τον πιο πρόσφορο τρόπο να αναδείξω την Εύη παιδί, έφηβη και αργότερα τη γυναίκα Εύη». Είναι μια προσωπική ανάγκη μου να εξωτερικεύω ιδέες, συναισθήματα και προσωπικές σκέψεις.

Δεν είμαι αρνητική ως προς κανένα είδος της λογοτεχνίας και στο μέλλον θέλω να ασχοληθώ με το μυθιστόρημα, που με ελκύει ιδιαίτερα. Ίσως τελικά να με απορροφήσει η ανάγκη για τη σύνθεση ενός κόσμου που μοιάζει μ’ αυτόν που ζούμε σήμερα, με διάθεση να αποδώσω πιστά την πραγματικότητα παραμελώντας για λίγο τον μαγικό κόσμο των παραμυθιών, όπου είναι δοσμένη η ψυχή μου και γαληνεμένη στην αγνότητα και στην ασφάλεια ενός φανταστικού κόσμου.