Ο κύριος Γυμνασιάρχης κουνούσε το δάχτυλο επίμονα εμπρός στον Δήμαρχο, έναν εξηντάρη άνδρα με πεταχτή κοιλίτσα σαν μικρός πύραυλος, μαύρα μαλλιά που δε θα ήταν απίθανο να τα έβαφε, και μάγουλα τόσο πεταχτά σαν εκείνα τα ψάρια που κάποιες φορές μάζευε ο μπάρμπα-Φώτης από τα άπατα του βυθού.
Ένα ζευγάρι χοντρά γυαλιά με μαύρο σκελετό, έκαναν τα μάτια του να θυμίζουν μπίλιες σαν κοίταζε την ψιλόλιγνη φιγούρα του κύριου Γυμνασιάρχη με τα δερμάτινα γάντια να κάθεται απέναντί του στην ξύλινη καρέκλα του γραφείου του.
«Έχω λάβει αρκετές οχλήσεις, βέβαια, από συνδημότες περί αυτού, αλλά επιπροσθέτως, ουδείς θα φέρει αντίρρηση σε μια κατασκευή που εκτός του ότι θα ομορφύνει την πλατεία, θα προσφέρει απλόχερα την ξεκούραση στους απογευματινούς περπατητές που συνηθίζουν να κάνουν βόλτες γύρω κοιτάζοντας
τα παιδιά να παίζουν με την μπάλα τους ή να τρέχουν σαν να τα κυνηγούν! Φυσικά, κι αυτό το λέω μετά βεβαιότητος, μια τέτοια κίνηση θα έκανε άπαντες τους επικριτές του έργου σου, αγαπητέ μου Δήμαρχε, να σωπάσουν δια παντός!»
«Μεγάλη κουβέντα κύριε Αχιλλέα μου, το “δια παντός”!» είπε ο κύριος Δήμαρχος με κάποια δυσαρέσκεια κι ανακάθισε καλύτερα στην καρέκλα του σαν να μη βολευόταν.
«Ναι, φυσικά, βέβαια… δεν μπορούμε να το θέσουμε εν αμφιβόλω. Μπορεί η επένδυση αυτή να κατακριθεί, δεν αντιλέγω!» δικαιολογήθηκε κάπως ο κύριος Γυμνασιάρχης αν και στην πραγματικότητα αυτό που ήθελε να καταφέρει ήταν κάπως πιο πολύπλοκο από μια απλή πρόταση να τοποθετηθεί ένα μνημείο στο κέντρο της πλατείας και δίπλα του ένα-δύο παγκάκια, για να κάθεται ο κάθε άνθρωπος που θα τύχαινε να βρίσκεται στην πλατεία.
Ναι, ήταν κάπως πιο πολύπλοκο να το εξηγήσει.
Όλα ξεκίνησαν από εκείνη τη βροχερή νύχτα που τον είχε βρει ακόμη μία φορά να διαβάζει Παπαδιαμάντη και Καρκαβίτσα αποστηθίζοντας φράσεις που τις πρόβαρε στον καθρέπτη για να τις επαναλάβει αντιγράφοντας την ποιητική καθαρεύουσα στα παιδιά του σχολείου. Αλλά δεν ήταν μόνο τα παιδιά.
«Γιατί είσθε ακουμβώσα εις τον κράσπεδο Δεσποινίς Ευρυδίκη, με τρόπον μάταιον ωσάν ο βίος σας να δείχνει ανωφελής;» ρωτούσε ισιώνοντας το κορμί του σαν παγόνι και ανεβάζοντας το πιγούνι χιλιοστά, βάζοντας τις παλάμες του δεμένες στην πλάτη.
«Αχ κύριε Γυμνασιάρχα, είσθε πάντα πρόσχαρος και έτοιμος να διασκεδάσετε με την φτωχήν μου ύπαρξη, αλλά σας βεβαιώ ότι επί πολλάς νύχτας τα βλέφαρά μου δεν εγνώρισαν νυσταγμόν και ουδείς ύπνος δε σφάλισε την αγρύπνια μου!»
Ο κύριος Γυμνασιάρχης εμπρός στο δράμα της συμπαθεστάτης
αποσπασμένης δασκάλας που ο χειρισμός της γλώσσας τον έβρισκε πάντα με ένα χαμόγελο στα χείλη αλλά κι ένα φτερούγισμα στο αριστερό μέρος του στέρνου, «ενέσκηψε» στα προβλήματα της νεότατης παντρεμένης γυναίκας με τον μπεκρή άντρα που ζει στην πρωτεύουσα και που όλο και πιο σπάνια την επισκέπτεται, ξεχνώντας εαυτόν και αλλήλους στα καφενεία πλησίον της Βαρβακείου αγοράς. Άλλοτε μπεκροπίνοντας, άλλοτε αναπηδώντας στους σουμιέδες με την εκάστοτε κοκότα.
Τότε ήταν, μία από αυτές τις νύχτες -και το θυμάται πολύ καθαρά- που χτύπησε την πόρτα του με δύναμη η κυρία Ευρυδίκη, δακρυσμένη και ταλαιπωρημένη από την αϋπνία και την τσακισμένη καρδιά να γυρέψει, ποιος ξέρει για ποιο λόγο, την τρυφερότητα του μεσόκοπου Γυμνασιάρχη, που δίχως παζάρια στην ηθική χροιά του θέματος, εκείνος την πρόσφερε και με το παραπάνω.
Υπήρχε όμως και το θέμα του χωριού. Δεν ήταν δυνατόν να βρίσκονται σπίτι του ή, ακόμη χειρότερα, σπίτι της. Ήταν ντροπή! Ίσως αν υπήρχε ένα παγκάκι, κάτι τέλος πάντων που τις βραδινές ώρες θα μπορούσαν να δίνουν ραντεβού· ακόμη και αν τους έβλεπαν, εύκολα θα δικαιολογούσαν τη συνάντηση για επαγγελματικούς λόγους ή ό,τι άλλο. Αλλά έλα που παγκάκι στο μικρό χωριό δεν υπήρχε!
Την ιδέα την έδωσε ο Χαράλαμπος ο ξενοδόχος. Κοντός, με δόντια που πέταγαν και ανοιγμένα κανιά σαν να κατέβηκε από το άλογο, ήρθε στον Γυμνασιάρχη και του έδωσε την ιδέα που έψαχνε παρακαλώντας να μεσολαβήσει στον Δήμαρχο που ήσαν καλοί φίλοι, να ζητήσει να συμμαζευτεί εκείνη η πλατεία που περισσότερο θύμιζε παρτέρι με τον φοίνικα στη μέση, παρά πλατεία.
«Ο εγγονός μου, όποτε έρχεται στο χωριό θέλει να παίζει μπάλα! Πού να τον πάω κύριε Γυμνασιάρχα μου; Στο βουνό ή στην παραλία; Στην πλατεία τη ρημαγμένη τον πάω και ξεσπάει στον τοίχο του Ειρηνοδικείου βαρώντας την μπάλα λες και του φταίει σε κάτι· κρύβεται πίσω από τον φοίνικα και εγώ τον κυνηγώ, αλλά βρε άνθρωπε, κουράζομαι. Ένα παγκάκι να είχε, θα με ξεκούραζε, τρεις ώρες όρθιος στην ηλικία μου, δεν αντέχεται...»
«Παγκάκι;!» είπε φωναχτά ο Γυμνασιάρχης και μέσα του φώτισε το σχέδιο.
«Ναι, αλλά ένα παγκάκι σκέτο; Δεν είναι μοναχική εικόνα ένα παγκάκι σκέτο στη μέση μιας μικρής πλατείας;» ρώτησε σκεφτόμενος ο Γυμνασιάρχης.
«Ε, να βάλουμε και ένα μνημείο τότες» είπε ο Χαράλαμπος και εξήγησε ότι σε όσα χωριά έχει πάει, υπάρχει μια πλατεία, με ένα μνημείο και ένα παγκάκι τουλάχιστον.
«Για να κάθεται το μνημείο Χαράλαμπε;» ρώτησε αστειευόμενος και, μα τον Θεό, πρώτη φορά τον έβλεπε ο ξενοδόχος να γελάει. Προφανώς επειδή το «σχέδιό» του φανερώθηκε με κάποιο θαυματουργό τρόπο.
Έμενε να βρεθεί το θέμα του μνημείου. Εκεί χρειαζόταν μια καλή πρόταση να κάνει στον Δήμαρχο για να μην κολλήσει η συζήτηση στο παγκάκι, αλλά περισσότερο στην ανάγκη του χωριού να αποκτήσει επιτέλους ένα μνημείο. Τη λύση την έδωσε ο Φηλιμήδας που το παρατσούκλι του το κόλλησαν όταν εργαζόταν στον δρόμο μικρός και τα παιδικά του δόντια του ακόμη χάσκανε· αντί «Εφημερίδεεεες», φώναζε «Φημελίδεεςςς»…
Τώρα, και σε μια ηλικία σεβαστή, άνω των εξήντα, είχε ανοίξει μπουτίκ κρεάτων (έτσι την παρουσίαζε) και στη βιτρίνα είχε βάλει αστραφτερά τσιγκέλια με μοσχοκεφαλές φρεσκότατες.
Του εξήγησε την ιδέα, την ίδια ώρα που εκείνος τύλιγε τον κιμά.
«Το χωριό χρειάζεται ένα μνημείο ξάδελφε» του είπε «...αλλά δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι να πείσω τον Δήμαρχο, που, όπως καλά γνωρίζουμε, είναι σφιχτά τα οικονομικά του Δήμου...»
«Δάσκαλε, και πού είναι το πρόβλημα; Να προτείνεις τον γιατρό Ασβέστη που μας μπόλιασε εκείνο τον χειμώνα από τη γρίπη. Δεν υπάρχει καλύτερος, και επιπλέον είναι μακρινός συγγενής μου».
Ο Γυμνασιάρχης τον κοίταξε αφ’ υψηλού διότι θεωρούσε υποτιμητικό να τον λεν δάσκαλο αλλά γρήγορα οι σκέψεις του φτερούγισαν στην ιδέα του Φηλιμίδα.
«Καλά, αν και σφαγέας θα παραδεχτώ ότι η πρότασή σου ακούγεται με ενδιαφέρον».
«Ε, όχι και σφαγέας, χειρουργός δάσκαλέ μου».
Κάπως έτσι ένα πρωί ο Γυμνασιάρχης χτύπησε την πόρτα του Δημάρχου που τον δέχτηκε, δείχνοντάς του ότι είναι απασχολημένος και η επίσκεψη θα έπρεπε να είναι σύντομη. Ο Γυμνασιάρχης μπήκε γρήγορα στο θέμα και ανέπτυξε μια σειρά από επιχειρήματα για τη μεγαλεπήβολη ιδέα που του γνώρισαν οι χωρικοί και που ο ίδιος δε θα φανταζόταν ποτέ την αξία της. Επ’ ουδενί δεν ανέφερε τον κρυφό του πόθο για το παγκάκι. Αντίθετα εκθείασε την ιδέα του ξενοδόχου σαν καταπληκτική -κάτι που δεν είχε σκεφτεί με τίποτα- αλλά την έβρισκε εξαιρετική. Μεγαλεπήβολη και φανταστική.
Έπειτα ανέφερε την ιδέα του χασάπη να βάλουν την προτομή του γιατρού του Αρσένη. «Βρε συ, αυτός δεν είναι κουμουνιστής;» είπε ο Δήμαρχος.
«Όχι επίσημα, Δήμαρχέ μου» είπε ο Γυμνασιάρχης ανατρέποντας τη φημολογία σε κακές γλώσσες που δεν μπόρεσαν να δουν τον ηθικό δρόμο ενός αληθινού ανθρώπου.
«Ζούμε σε αήθεις εποχές, κύριε Δήμαρχε, και σας συμβουλεύω να εμπιστευτείτε το ένστικτό σας. Αυτός ο άνθρωπος μας έσωσε με πραγματική αυτοθυσία εκείνον τον χειμώνα».
Ο Δήμαρχος το γύρισε στο μυαλό του και σύντομα έβαλε εμπρός την παραγγελία ζητώντας από τον συγχωριανό γλύπτη Δελάκη στην πρωτεύουσα, να του φτιάξει ένα μνημείο αντάξιο του γιατρού Αρσένη. Του έστειλε για αυτόν τον σκοπό όσες φωτογραφίες είχε το αρχείο του πνευματικού κέντρου και μια καλή προκαταβολή. Έπειτα, έπρεπε να βάλει ένα παγκάκι. Ακόμη και αν δεν μπορούσε να εξηγήσει τον λόγο ύπαρξης, ήξερε καλά ότι αν δεν έβαζε παγκάκι, κάποιοι θα είχαν να λεν για «μισές δουλειές», «τσάμπα λεφτά» και τέτοια. Τι να την κάνεις την τέχνη, αν δεν την κοιτάς καθιστός και ξεκούραστος;
Πέρασαν δυο μήνες και άλλοι τόσοι, ώσπου το μνημείο να μπει στη θέση του, να γίνουν τα εγκαίνια και ο κόσμος να χειροκροτήσει παρουσία τοπικών αρχόντων αλλά και του προέδρου του νοσοκομείου της περιοχής. Όλοι κι όλοι οι επίσημοι ήσαν πέντε, φαγητό στην ταβέρνα του Δημητρού, κρασί και ο καθένας σπίτι του.
Έκτοτε, τα απογεύματα, αλλά και πολλά βράδια ο Γυμνασιάρχης και η Ευρυδίκη, ο Χαράλαμπος με τον εγγονό, ο Δήμαρχος με τον μπαρμπα-Φώτη τον ψαρά, όλοι κάθισαν στο παγκάκι, στριφογύριζαν, γελούσαν και έφευγαν. Το χωριό είχε πλέον μνημείο και παγκάκι ξύλινο που τα χρώματα ήσαν ακόμη άτριφτα και μύριζε η μπογιά. Η υπερηφάνεια ήταν διάχυτη σε κάθε χωρικό και το μνημείο δεν έλειπε να συζητηθεί σε κάθε τους κουβέντα.
Ώσπου ένα πρωί ο Γυμνασιάρχης στη διαδρομή προς το σχολείο είδε κάτι ή κάποιον να είναι ξαπλωμένος στο ξύλινο παγκάκι. Πλησίασε αρκετά ώσπου να δει καλύτερα, και τι να δει; Τον τρελό-Νικόλα ξαπλωμένο με τα παπούτσια να ροχαλίζει. Κάτω από το παγκάκι, ένας μπόγος με ρούχα μαζί με δυο τσάντες και ακριβώς δίπλα ένα γκαζάκι καφέ με ένα μπρίκι λερωμένο από τον καφέ.
«Τι κάνεις εδώ;» του φώναξε και ο τρελό-Νικόλας πετάχτηκε πάνω ξαφνιασμένος.
«Με τρόμαξες!»
«Πληθυντικός! “με τρομάξατε κύριε”, λέει ο κόσμος Νικόλα! Τι κάνεις εδώ;»
«Ε, να κύριε, αποφάσισα να μείνω εδώ».
«Δεν έχεις σπίτι;»
«Όχι».
«Και εκεί που έμενες στο δωμάτιο που σου είχε παραχωρήσει ο Τετράς; Τι έγινε εκεί;»
«Με έδιωξε. Ήρθαν, λέει τα πεθερικά του από την πρωτεύουσα για να πεθάνουν εδώ στο χωριό. Σιχάθηκαν λέει το καυσαέριο.»
«Μα είναι δυνατόν;»
«Έτσι είπα και εγώ, είναι δυνατόν να με διώξει;»
«Όχι, ρε μπουμπούνα, είναι δυνατόν ρωτάω να μένεις εδώ;»
«Ε, κύριε Γυμνασιάρχα, έλεος! Δεν έχω πού να μείνω, ολόκληρο χωριό μόνο ένα παγκάκι έχει, πού να πάω;»
«Στο διάολο!» είπε νευριασμένα κι έφυγε πατώντας με δύναμη στο έδαφος τα πόδια σαν να του έφταιγε το τσιμέντο, τα χόρτα έπειτα, και το χώμα της αυλής του σχολείου. Όλα του ‘φταίγαν.
Από εκείνο το πρωινό κι έπειτα, τα πάντα άλλαξαν. Ο τρελό-Νικόλας έτρωγε, έπινε, έφτιαχνε καφέ κι άπλωνε τα παπούτσια του εμπρός από το μνημείο. Κάποιοι μάλιστα τον είχαν ακούσει να μιλάει στο άγαλμα και εκείνο να του απαντάει. Ή να ήταν ο κρύος αέρας που έφερνε ο χειμώνας;
Ο Γυμνασιάρχης έκανε παράπονα στον Δήμαρχο, εκείνος με τη σειρά του παρακάλεσε τον τρελό-Νικόλα να φύγει αλλά εκείνος τον κοίταξε με το αθώο χαζό βλέμμα του και ξάπλωσε ξανά στις σανίδες. Έπειτα ζήτησαν από τις γραίες του χωριού να μην του πηγαίνουν φαγί, διότι όσο τον ταΐζεις μένει εκεί, ενώ αν πεινάσει θα αναγκαστεί να πάει σε κάποιο άλλο χωριό. Δεν είναι ωραίο θέαμα, φώναζε ο Γυμνασιάρχης που είχε χάσει τις βόλτες του με την Ευρυδίκη, δεν μπορώ να φέρω τον εγγονό μου, έλεγε ο Χαράλαμπος ο ξενοδόχος. «Αχ και να ζούσε ο Αρσένης θα τον έδερνε» είπε ο χασάπης και τέλος οι γραίες μην αντέχοντας την γκρίνια του χωριού, του έκοψαν και το φαγητό. Το μνημείο, ίσως να ήταν και το μόνο που του μιλούσε από εκεί και πέρα.
Ο χειμώνας που ήρθε ήταν βαρύς κι έτσι όλοι ξέχασαν τις βόλτες και το παγκάκι. Ούτε για μνημείο μιλούσαν, ούτε για παγκάκι. Επέστρεψε και ο άντρας της Ευρυδίκης ρέστος από την πρωτεύουσα και χουχούλιασε για τον χειμώνα στην αγκαλιά της. Ο Γυμνασιάρχης, πικραμένος, βάλθηκε να μάθει όλα τα έργα του Παπαδιαμάντη απ’ έξω και ο Δήμαρχος έφυγε για την πρωτεύουσα να ζεσταθεί το κοκαλάκι του. Έτσι ήρθε το χιόνι και ο παγερός αέρας έβγαζε τα χνώτα από τα σωθικά του ανθρώπου, αναγκάζοντάς τους να βάζουν όλο και περισσότερα ξύλα στο τζάκι. Καπνός από τις καμινάδες έβαφε τα σύννεφα και κανείς δεν έβγαινε από το σπίτι του χωρίς σοβαρό λόγο. Κανείς δεν περνούσε από την πλατεία, ακόμη και στο σχολείο όλοι πήγαιναν
με το αυτοκίνητο για να μη βαράν οι μασέλες από το κρύο. Μαύρισε η θάλασσα και γκρίζαρε ο ουρανός, ώσπου ήρθε η μέρα που η αμυγδαλιά στον κήπο του Γυμνασιάρχη φούντωσε τα άνθη της και η βερικοκιά γέμισε μπιμπίκια έτοιμα για καρπούς. Τα παντζούρια άνοιξαν διάπλατα στο φως της άνοιξης.
Ήταν κάπου χαράματα -τέλη Φλεβάρη-, όταν βρήκαν το μνημείο να έχει πάρει στην αγκαλιά του τον τρελό-Νικόλα για να τον ζεστάνει.
«Αχ, αυτός ο κουμουνιστής ο Αρσένης!» μονολόγησε ο Παπά-Σταύρος σαν τον έθαβε στο ύψωμα, «είδες; αυτόν δεν τον γιάτρεψε!»
Ο Νικόλαος Καρακάσης γεννήθηκε το 1969 στην Αθήνα και κυκλοφορούν τα βιβλία του: «Βασιλιάς Ίκελος» από τις εκδόσεις Κέδρος και η «Σιωπή της πόλης» από τις Βορειοδυτικές εκδόσεις (free ebook).
Από τη συλλογή διηγημάτων "Ιστορίες από ένα παγκάκι".
