koukidaki: Η Φαλακρή Τραγουδίστρια

Η αφίσα της παράστασης "Η φαλακρή τραγουδίστρια"

Αυτή η ιστορία ξεκινά το 1909 και συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας και, ποιος ξέρει, για πόσες μέρες ακόμα!

Εκείνη τη χρονιά γεννήθηκε ο Ευγένιος Ιονέσκο και, αφού έμαθε να γράφει και να διαβάζει, άρχισε να δημιουργεί. Και μέσα σε όλα εκείνα που τον απασχόλησαν μέχρι το 1994, που αποχαιρέτησε τα επίγεια, πρόλαβε να γράψει τη "Φαλακρή τραγουδίστρια" (1948) και να εισηγηθεί του θεάτρου του παραλόγου. Η επέτειος του θανάτου του -τέλη Μάρτη- συνέπεσε εντελώς τυχαία με την άφιξή μου στο θέατρο Victoria, με είκοσι περίπου χρόνια διαφορά, αλλά με κοινό παρονομαστή εκείνο το θεατρικό του έργο. Και, ίσως, να είναι κάπως βαρετά όλα αυτά τα στοιχεία, όμως -πιστέψτε το- το ίδιο το έργο δεν είναι ούτε στο ελάχιστο.

Το δελτίο τύπου της παράστασης ξεκινά κάπως έτσι:

-Αλήθεια τι απέγινε η Φαλακρή Τραγουδίστρια;

-Όπως πάντα... χτενίζει τα μαλλιά της με τον ίδιο τρόπο!

Για να συνεχίσει το ίδιο εντυπωσιακά:

Η Φαλακρή Τραγουδίστρια που δεν έχει εμφανιστεί ποτέ επί σκηνής, παίζεται αδιάκοπα από το 1958 στο μικρό θέατρο του Υσέτ του Παρισιού, είναι το δεύτερο πιο πολυπαιγμένο έργο στην Ευρώπη...

...Με τη Φαλακρή Τραγουδίστρια ο Ιονέσκο θεωρούσε ότι είχε γράψει την απόλυτη τραγωδία. Κι όμως, όπου παιζόταν το έργο, το κοινό έπεφτε κάτω από τα γέλια. Ο Ιονέσκο αρχικά αντέδρασε, αλλά τελικά συναίνεσε λέγοντας: "Από τη στιγμή που το κωμικό είναι η διαίσθηση του παραλόγου, τότε, κατ' εμένα, το κωμικό είναι πολύ πιο κοντά στην απελπισία παρά το τραγικό."

Μήπως κάτι από τα παραπάνω κατάφερε να τραβήξει την προσοχή σας στην ομότιτλη παράσταση; Μια μάλλον ρητορική ερώτηση αφού, από τον τίτλο ακόμα, το ενδιαφέρον του μέσου ανθρώπου βαράει προσοχή στο άκουσμα των λέξεων ή στο κοίταγμα της αφίσας της.

Το έργο, λοιπόν, είναι μια τραγωδία σύμφωνα με το συγγραφέα του, αλλά μια κωμωδία με τα όλα της σύμφωνα με το κοινό του. Ο Ιονέσκο βάζει μέσα σε ένα εγγλέζικο σπίτι δύο ζευγάρια χωρίς προσωπικότητα και μια ατίθαση καμαριέρα και τους αφήνει τα να "πουν" ενώ εκείνος ειρωνεύεται επιδεικτικά τον όρο επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Αργότερα, καταφθάνει κι ένας πυροσβέστης που, απ' ότι φαίνεται, χτυπάει πόρτες θέλοντας να βρει σπίτια με φωτιές κι εκεί κάπου, το πράγμα ξεφεύγει.

Ήρωες χωρίς πρωτοβουλία που αντανακλούν τον μικροαστισμό τους με ακατάσχετη φλυαρία ή με το απόλυτο τίποτα. Άπειροι συμβολισμοί γεμίζουν την αίθουσα, ντανταϊστικά κωμικά στοιχεία, παραλογισμοί, κάπου κάπου σάτιρα και άλλοτε μεταφυσική και οι θεατές που γελάνε υστερικά με "ανύπαρκτα" αστεία. Κάπου κάπου πιάνω τον εαυτό μου να αναρωτιέται για το σύνολο των πραγμάτων που βλέπει. Τι είναι; Ποιοι είναι; Πως είναι; Που είναι; Είναι ή δεν είναι; Που το πάει; Μέχρι την κορύφωση της δράσης του, μερικές στιγμές πριν την αυλαία, όταν έχει γίνει - συγκεκριμένη;- έννοια η απάντηση των ερωτημάτων αυτών και ανατριχιάζει το δέρμα μου από τη μοιραία κατάληξη όλων (έργου, ηρώων, ερωτήσεων).

Ειλικρινά τώρα, δε ξέρω πόσο βοήθησα κάποιον μη μυημένο στον κόσμο του Ιονέσκο να πιάσει το νόημα, αλλά, έτσι κι αλλιώς, έχω την πεποίθηση ότι ο ίδιος ο συγγραφέας δεν επιθυμούσε την εκ των προτέρων γνωριμία με την ουσία του έργου του. Έτσι κι αλλιώς, το ίδιο το έργο έχει διχάσει, τόσο τους κριτικούς, όσο και το κοινό. Ο Τύπος, την εποχή που πρωτοπαίχτηκε, δε του χαρίστηκε ούτε στο ελάχιστο αποδίδοντας στον δημιουργό της "τραγουδίστριας" και στον σκηνοθέτη Νικολά Μπατάιγ τον βαρύ χαρακτηρισμό του απατεώνα!

Σήμερα, αποτελεί σταθμό για το θέατρο και συγκαταλέγεται μέσα στα κλασσικά και κορυφαία θεατρικά έργα. Ο Δημήτρης Κομνηνός, που αναλαμβάνει την σκηνοθεσία, καταφέρνει να ισορροπήσει τη διάθεσή του με το σεβασμό που έχει για το έργο και οι ηθοποιοί κρατούν επάξια όλους τους χαρακτήρες τόσο - όσο... (να μη ξεφύγουν)

Ο ίδιος έχει αναφερθεί σχετικά:

"Το έργο αυτό είναι κλασσικό. Κι όπως όλα τα κλασσικά έργα αξίζει να προτείνονται και να ξαναπροτείνονται γιατί έχουν πάντα κάτι να πουν. Φέρει τη δύναμη των πολλών αναγνώσεων."