Το Θέατρο του Διονύσου ή το Θέατρο Διονύσου Ελευθέρεως θεωρείται το πρώτο θέατρο όλου του κόσμου!
Βρισκόταν πλησίον της Ακρόπολης[1] και, σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής, οικοδομήθηκε τον 6ο π.Χ. αιώνα. Η χωρητικότητα του θεάτρου ήταν μεγάλη αφού αριθμούσε –περίπου– δεκαεφτά χιλιάδες θεατές. Ήταν χωρισμένο σε τρία ωδεία. Στο πρώτο ωδείο έδιναν τις παραστάσεις τους οι ραψωδοί και οι κιθαρωδοί. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν έγκυρες πληροφορίες για το ποιος ή ποιοι το έκτισαν. Το δεύτερο ωδείο είχε την ονομασία Ωδείο του Περικλή και φτιάχτηκε, περίπου πάντα, τον 5ο αιώνα π.Χ. από τον ίδιο τον Περικλή. Το τρίτο ωδείο είναι το γνωστό σε όλους μας Ωδείο του Ηρώδου του Αττικού. Το Ηρώδειο. Κτίστηκε το 160 π.Χ. από τον ίδιο τον Ηρώδη και το έφτιαξε στη μνήμη της συζύγου του, που απεβίωσε λίγο καιρό πιο πριν. Σύζυγός του ήταν η Αππία Άννα Ρηγίλλης. Οι αρχαίες τραγωδίες παιζόντουσαν σε αυτό το θέατρο. Όπως επίσης και οι κωμωδίες. Ο χώρος αυτός φιλοξενούσε την μεγαλύτερη θεατρική γιορτή της Αθήνας, τα γνωστά σε όλους μας Μεγάλα Διονύσια.
Πολλές από τις αρχαίες τραγωδίες αλλά και κωμωδίες, γράφτηκαν με σκοπό να παρουσιαστούν σε αυτό τον χώρο για πρώτη φορά. Δύο από τις τραγωδίες που ανέβηκαν για πρώτη φορά στο θέατρο του Διονύσου είναι η Εκάβη του Ευριπίδη, που η θεματολογία του έργου εστιάζει στον Τρωικό Πόλεμο, και οι Τρωάδες, του ίδιου ποιητή, που εστιάζει στο θέμα του Πελοποννησιακού Πολέμου. Το ίδιο και με τις Βάκχες του Ευριπίδη, που παρουσιάστηκαν και αυτές για πρώτη φορά στο θέατρο του Διονύσου και στην αρχαία Αθήνα.
Για τις πρώτες αυτές παραστάσεις είναι δύσκολο να υπάρξουν πολλές πληροφορίες. Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τους πρώτους διδάξαντες στις αρχαίες αττικές τραγωδίες και στις κωμωδίες.
Παρ' όλες τις μεγάλες ελλείψεις, για μια πληρέστερη ενημέρωση σχετικά με το θέατρο στην αρχαία Ελλάδα, έχουν φτάσει ως τις μέρες μας κάποια από τα ονόματα των πρώτων ηθοποιών. Ο Αρχίας ο Θούριος ήταν ηθοποιός, από τους πιο ονομαστούς εκείνα τα χρόνια ενώ πριν ασχοληθεί με την υποκριτική είχε εκπαιδευτεί στην ρητορική. Ένας ακόμη ηθοποιός-υποκριτής εκείνης της περιόδου ήταν ο Θέσπις ο οποίος κατάγονταν από τον Δήμο της Ικαρίας και έπαιξε για πρώτη του φορά στο θέατρο στα Μεγάλα Διονύσια. Μια ακόμα καλλιτεχνική πτυχή του ήταν η συγγραφή. Του αποδίδονται οι τίτλοι των έργων Άθλα επί Πελία ή Φόρβας, οι Ιερείς, οι Ημίθεοι και Πενθεύς. Επίσης, ο Πλούταρχος στο σύγγραμμά του Βίοι παράλληλοι αναφέρει ως υποκριτή τον Μητρόβιο, που έζησε τον 1ο αιώνα π.Χ.
Σε αυτό τον χώρο, κυρίως λόγω της μεγάλης αυτής γιορταστικής εκδήλωσης, τα Μεγάλα Διονύσια, οφείλονταν τα πρώτα θεατρικά έργα που γράφτηκαν στον κόσμο. Η ιστορία του θεάτρου ξεκίνησε από εδώ. Η γραφή ήταν κυρίως επηρεασμένη από τη ζωή της Ελλάδας και πιο συγκεκριμένα της Αθήνας. Ο Αριστοφάνης με τις κωμωδίες του και με «όπλο» το γέλιο, περνούσε τα μηνύματα που ήθελε με θέματα από την τότε τρέχουσα επικαιρότητα. Η διαχρονικότητα των κωμωδιών αυτών οφείλεται στους πάντα «παρόντες» ήρωες του που είναι δομημένοι με τα πολυδιάστατα στοιχεία που χαρακτηρίζουν πολλούς από τους ανθρώπους που κατέχουν δύναμη και εξουσία.
Από την κωμωδία στην τραγικότητα
Οι αρχαίοι Έλληνες τραγικοί καταπιάστηκαν με θέματα από την ελληνική μυθολογία, καταφέρνοντας να κερδίσουν τον σεβασμό, ως προς τη δραματουργία τους, σε παγκόσμια κλίμακα, όλων των εποχών.
Αυτά τα έργα, που τα περισσότερα παρουσιάστηκαν στο Θέατρο του Διονύσου, διαμόρφωσαν μια αισθητική και έναν τρόπο σκέψης που στάθηκε ωφέλιμος για τον άνθρωπο. Η τραγωδία όσο και να ταλαιπωρεί τον τραγικό ήρωά της, δεν παύει, εντούτοις, να του αναπτερώνει το ηθικό ώστε να στέκεται δυνατός και αλύγιστος στην ανθρώπινη περιπέτειά του. Είναι η ανάγκη του για νίκη, χωρίς αυτό να σημαίνει οπωσδήποτε την επιβίωση, είναι όμως ανάγκη για να γνωρίσει πρώτα ο ίδιος τον εαυτό του και τις αντοχές του. Να νικιέται από τη μοίρα του και το γραμμένο, όμως παρ' όλα αυτά, να το δέχεται καλόπιστα. Υπάρχει βέβαια μεγάλη διαφορά ανάμεσα στους τραγικούς ήρωες αναμεταξύ τους, αφού διέφεραν και οι ίδιοι οι ποιητές τους. Υπάρχει αυτός που δέχεται το κακό, υπάρχει και αυτός που αντιδράει. Και στις δύο όμως αυτές περιπτώσεις, ο ποιητής στέκεται με παρρησία μπροστά στο ανθρώπινο ιδεώδες, βάζοντας τον άνθρωπο ψηλά κι ας είναι αντιμέτωπος με τους Θεούς – ιδίως στον Αισχύλο. Οι ρόλοι είναι διαφορετικά δομημένοι από τον κάθε τραγικό ποιητή όπως άλλωστε είναι οι ίδιες οι τραγωδίες μεταξύ των ποιητών. Το όφελος όμως είναι κοινό: γνωριμία με τον ίδιο τον εαυτό μας. Οι επιρροές που άσκησαν σε κατοπινούς δραματουργούς είναι πολλές και δικαίως, αφού από τότε το θέατρο και ο σκοπός του ήταν ευεργετικός.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από από το ετήσιο περιοδικό Θέατρο του Θεόδωρου Κρίτα και από το περιοδικό Θέατρο του Κώστα Νίτσου.
Στη συνοδευτική εικόνα βλέπετε αναπαράσταση του Θεάτρου του Διονύσου κατά τη Ρωμαϊκή εποχή.
[1] Σημ. επιμ.: Προς αποφυγή παρεξήγησης, ο συντάκτης αναφέρεται στην Ακρόπολη των Αθηνών.
