Το άλμπουμ των Black Lesbian Fishermen The Twelve Kalikantzari of Yule είναι ένα εντυπωσιακό αφιέρωμα στη μυστικιστική λαογραφία της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Αυτό το έργο, το οποίο δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της περιόδου των Χριστουγέννων στο ελληνικό νησί της Εύβοιας, εστιάζει σε δώδεκα δαιμονικά όντα, τους λεγόμενους καλικάντζαρους. Εμπνευσμένο από το σπάνιο βιβλίο του Θάνου Βελλουδίου Αερικά, ξωτικά και καλικάντζαροι, το έργο είναι αφιερωμένο σε αυτούς τους άτακτους δαίμονες που αναδύονται από τον υπόκοσμο για να σκορπίσουν το χάος. Κάθε μία από τις δώδεκα συνθέσεις είναι αφιερωμένη σε μία από αυτές τις οντότητες, οι οποίες απεικονίζονται με σαγηνευτικές ηχητικές εικόνες και συνοδευτικές εικαστικές δημιουργίες.
Ο πυρήνας του συγκροτήματος BLF –που ταλαντεύεται πάντα ανάμεσα στο ψυχεδελικό, το φολκλορικό και το τελετουργικό– αποτελείται από τους Rebecca Loftiss, Alan Trench, Νίκο Φωκά και Στέλιο Ρωμαλιάδη. Εδώ, υποστηρίζεται από διάφορους καλεσμένους καλλιτέχνες και καταφέρνει να δώσει σε κάθε μία από τις δώδεκα βραδιές, που μεσολαβούν μεταξύ της εορτής των Χριστουγέννων και αυτής των Θεοφανίων, τη δική της ηχητική και αφηγηματική ταυτότητα.
Στο διάστημα αυτό, των δώδεκα ημερών, το συγκρότημα είχε κυκλοφορήσει στο Bandcamp ένα κομμάτι την ημέρα, συνοδευόμενο από πνευματώδεις περιγραφές και εικαστικές αναπαραστάσεις των εκάστοτε χαρακτήρων. Η συμμετοχή πολλών καλεσμένων δεν αλλοιώνει την στιλιστική ταυτότητα του άλμπουμ, το οποίο συνθέτουν τα δώδεκα μουσικά κομμάτια, που παρουσιάζει το συγκρότημα. Αυτή η μοναδική προσέγγιση υπογραμμίζει τη στοργική προσοχή στη λεπτομέρεια και τη χαρά της αφήγησης που χαρακτηρίζει το έργο.
Ο εναρκτήριος τίτλος, ο οποίος είναι αφιερωμένος στον Μαντρακούκο –τον αρχηγό με τη μεγάλη μύτη– δίνει τον τόνο. Οι επίσημοι οργανικοί ήχοι συμπληρώνονται από ελληνική απαγγελία και μια δυναμική αλλαγή στο τραγούδι και τις ρυθμικές κιθάρες. Η ρουστίκ αυθεντικότητα της φωνής του Γιώργου Καριώτη αναδεικνύει ιδιαίτερα αυτή την εισαγωγή. Κουδουνίστρες και φλάουτα διαποτίζουν τη σύνθεση, ενώ ο ακροατής έχει την αίσθηση ότι βρίσκεται στη μέση μιας παραμυθένιας ιστορίας γεμάτης άναρχο, άτακτο χιούμορ.
Με το H Χορεύτρα –αφιερωμένο στη χορεύτρια και femme fatale του μύθου των καλικάντζαρων– η ατμόσφαιρα γίνεται πιο σκοτεινή και πιο έντονη. Εδώ, οι δαιμονικές κραυγές συναντούν ρυθμούς οδήγησης και μελωδίες με ανατολίτικο ήχο που σκορπίζουν μια απελευθερωμένη ενέργεια. Η ηχητική παλέτα μοιάζει σχεδόν σαν μια έκρηξη χάους, που ταιριάζει στην επικίνδυνη, σαγηνευτική φύση της Χορεύτρας.
Αποκορύφωμα του δίσκου είναι σίγουρα το Ο Λυκοκάντζαρος, ένα κομμάτι που βρίσκει τη λεπτή ισορροπία μεταξύ αρχαϊκής διάθεσης και συναισθηματικού βάθους. Η νεανική, καθαρή φωνή της Evelyna Trench, συνοδευόμενη από τον μαδημένο ήχο ενός ψαλτηρίου και μια μελαγχολική μελωδία, προσδίδει σε αυτή τη σύνθεση μια αιθέρια ομορφιά.
Ο δίσκος όμως έχει και τις ορμητικές και χαοτικές στιγμές του. Στο κομμάτι Ο Γούρλος, αφιερωμένο στον Κύκλωπα, που τα σπάει όλα, οι Μαύροι Λέσβιοι Ψαράδες μάς οδηγούν σε έναν κόσμο γεμάτο βουητά και κραυγές. Τα άγρια φαινόμενα τη νύχτα είναι σχεδόν φυσικά απτά εδώ. Εξίσου συναρπαστικό είναι το Ο Τρικλοπόδης, όπου ένας άγριος, νεοφολκρορικός ήχος συναντά τις διαβολικές κραυγές που ξεσηκώνουν τη σκηνή σαν ηχώ από μακριά.
Τα κείμενα, που είναι κυρίως στα ελληνικά αλλά μερικές φορές και στα αγγλικά, απαγγέλλονται ή τραγουδιούνται από τους συντελεστές και μιλούν για τις ιδιαιτερότητες του εκάστοτε καλικάντζαρου με χοντρό χιούμορ κι ένα άγγιγμα τρόμου. Έτσι, Ο Στραβολαίμης, τον οποίο υποδύεται ο Alan Trench, όχι μόνο φαντάζει απειλητικός, αλλά και σαν μια λεπτή αναφορά στη δύναμη του αποχαιρετισμού και των νέων ξεκινημάτων.
Κάθε τίτλος συνοδεύεται από ένα χαρακτικό της μουσικού Rebecca Loftiss, η οποία εργάζεται εδώ και ως εικονογράφος. Αποτυπώνει οπτικά τον άτακτο και μυστηριώδη χαρακτήρα των καλικάντζαρων μέσα από τις χαρακτηριστικές λινογραφίες της σε στιλ λαϊκής τέχνης, που θυμίζουν πάντα εικονογραφήσεις της περιόδου μεταξύ art nouveau και εξπρεσιονισμού χωρίς να εντάσσονται πραγματικά σε αυτές τις κατηγορίες. Αυτές οι εκτυπώσεις, μερικές αριθμημένες και υπογεγραμμένες, συμπληρώνουν τη συνολική δουλειά και επίσης μετατρέπουν το άλμπουμ και σε μια οπτική εμπειρία. Ειδικά –αλλά όχι μόνο– η εικαστική παρουσίαση του βατράχου Βατρακούκου ξυπνά μνήμες από την οπτική πλευρά του δικού τους έργου The Grey Field Recordings.
Μουσικά, το συγκρότημα εντυπωσιάζει με τη συγχώνευση παραδοσιακών στοιχείων και εκείνων της ηλεκτρισμένης σύγχρονης φολκλορικής μουσικής, κυρίως ψυχεδελικού χαρακτήρα. Η ενορχήστρωση κυμαίνεται από αρχαϊκά όργανα, όπως το ψαλτήριο, μέχρι ηλεκτρικές κιθάρες και συνθεσάιζερ. Η συνεργασία με καλλιτέχνες όπως οι Γιώργος Καριώτης και Νικόλαος Λυμπερόπουλος, οι οποίοι απαγγέλουν ή «λένε τα κάλαντα», εμπλουτίζει περαιτέρω το έργο, ενώ η ατομική υπογραφή του κάθε συντελεστή παραμένει αισθητή.
Στο τέλος, μένει κανείς με μία αίσθηση γοητείας για το σκοτεινό φολκλόρ και το παιχνιδιάρικο πνεύμα των καλικάντζαρων. Γιατί οι Μαύροι Λέσβιοι Ψαράδες καταφέρνουν να κάνουν οικεία τα στοιχειωμένα αυτά δαιμονικά όντα όχι μόνο μουσικά, αλλά και συναισθηματικά. Με το Οι 12 Καλικάντζαροι των Χριστουγέννων έχουν δημιουργήσει ένα έργο που διασκεδάζει και εμπνέει εξίσου και που ανυπομονεί κανείς να ξαναβρεί τα επόμενα Χριστούγεννα.
Μετάφραση, προσαρμογή: Γιώργος Καριώτης
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο African Papers στις 15 Φεβρουαρίου 2025 από τον διαχειριστή Uwe Schneider.
Σημείωση μεταφραστή: Τα Χριστούγεννα λέγονται και Yule, λέξη που προτίμησε ο αρθρογράφος.
Εδώ μπορείτε, αν θέλετε, ν' ακούσετε τα κομμάτια, να δείτε τις εικαστικές δημιουργίες, να διαβάσετε τους στίχους και να μάθετε τους συντελεστές.
Διεκδικήστε το!
Οι Black Lesbian Fishermen προσφέρουν το άλμπουμ σε πέντε τυχερούς αναγνώστες –ένα δωρεάν κατέβασμα στον καθένα. Για να συμμετέχετε στην κλήρωση κλικάρετε εδώ και συμπληρώστε τη φόρμα επιλέγοντας τον συγκεκριμένο τίτλο. Παρακαλώ, σημειώστε τα ακόλουθα:
Συμμετοχή στην κλήρωση, που θα γίνει μετά τις 25 Ιουνίου 2025, σημαίνει αποδοχή των όρων, οπότε διαβάστε τους γενικούς όρους. Ειδικότερα [μόνο για αυτή την κλήρωση]: Οι τυχεροί θα λάβουν το δώρο τους στο ηλεκτρονικό τους ταχυδρομείο. Αυτή η δωροθεσία είναι παγκόσμια!
