Πολύ παλιά, την εποχή του ύστερου ευρωπαϊκού Μεσαίωνα, ζούσαν κάποιοι εξαιρετικοί κύριοι οι οποίοι ήταν αδύνατο να γνωρίζονται μεταξύ τους. Το αδύνατο βέβαια δεν υπάρχει στην επιστήμη της στατιστικής, οπότε ας συνθηκολογήσουμε στο σχεδόν απίθανο.
Ο λόγος για τον οποίο οι δύο αυτοί κύριοι δεν θα μπορούσαν –κάτω από κανονικές συνθήκες– να είχαν συναντηθεί είναι κυρίως χωροχρονικός. Από την Περσία ήταν ο ένας, από την Αγγλία ο άλλος· διακόσια χρόνια μικρότερος ο δεύτερος, Το ότι ήταν και φιλοσοφικός δεν θα το μαθαίνανε ποτέ. Άλλωστε έχουμε ήδη πει ότι δεν γνωριζόντουσαν.
Για τα δεδομένα εκείνης της εποχής, αλλά και της δικιάς μας –γιατί όχι;– ο Farrid Ud-Din Attar[1] και ο Geoffrey Chauser είχαν παραπλήσιες απόψεις περί λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών· με την ευρεία έννοια. Αυτή η μαγική λέξη προέρχεται –φυσικά!– από εμάς· όπως και τόσες άλλες. Το πώς ξεκίνησε και πώς κατέληξε δεν θα μας απασχολήσει. Έχουν γραφτεί τόσο πολλά και ειπωθεί περισσότερα! Στην πράξη δε, την έχουμε βιώσει: «Μπλα μπλα μπλα δημοκρατία, μπλα μπλα μπλα με εκλέξανε», που έλεγε και ο στρατηγός Λάμαχος.[2]
Όπως και να έχει το πράγμα όμως, το κοινοβούλιο θεωρείται η κορωνίδα της δημοκρατίας. Το πρώτο –με την επικρατούσα έννοια του όρου– πιστεύεται ότι ήταν το Cortes de León, που συστάθηκε στην ομώνυμη πόλη της Ισπανίας το 1188, επί του Alfonso IX. Μάλλον δεν θα είχε προβλέψει τις συνέπειες ο βασιλιάς.
Ώρα να τους γνωρίσουμε λοιπόν:
Ο Attar of Nishapur –όπως είναι πιο γνωστός– γεννήθηκε στην πρωτεύουσα της επαρχίας Χορασάν της Περσίας Νισαπούρ το 1145 (κατά τους ιστορικούς). Λίγα χρόνια μετά τον θάνατο του συντοπίτη του μέγιστου ποιητή, επιστήμονα –και όχι μόνο– Omar Khayyam για τον οποίο έχουμε γράψει παλαιότερα.[3] Μαζί με τον εξ ίσου γνωστό και μη εξαιρετέο Rumi –για να το συντομεύσουμε– ήταν μύστες και θεωρητικοί του σουφισμού. Σύμφωνα με τους μελετητές ολόκληρο το έργο του διακατέχεται από τις αρχές αυτής της φιλοσοφικής σχολής του Ισλάμ. Εκτός από το πνεύμα όμως τον απασχολούσε και το δέμας. Ίσως γιατί –κατά κάποιους– είναι δισυπόστατα. Ήταν επίσης φαρμακοποιός.
Ο Geoffrey Chaucer γεννήθηκε το 1343 (ή κάπου τότε) στο Λονδίνο και πιθανότατα ανεξάρτητα από το ΙΙ Decamerone του περίπου συνομήλικού του Giovanni Boccaccio έγραψε το περίφημο The Canterbury Tales. Τα δύο αυτά ορόσημα της ευρωπαϊκής, τουλάχιστον, λογοτεχνίας είχαν γραφτεί στις τοπικές γλώσσες και όχι στα λατινικά.
Προλείαναν το έδαφος για την επικείμενη Αναγέννηση· στα γράμματα φυσικά. Μας τα έχει γνωρίσει και κινηματογραφικά –σε διασκευή του– ο Pier Paolo Pasolini. Το πρώτο και ο Federico Fellini με άλλους τρεις σπουδαίους Ιταλούς σκηνοθέτες στην σπονδυλωτή ταινία Boccacio '70, σε κάπως πιο σύγχρονη –για την εποχή– προσέγγιση.
Ανάλογα με τη μετάφραση τα δύο αυτά μοναδικά έργα τιτλοφορούνται Το κοινοβούλιο των πτηνών, Η γλώσσα των πτηνών ή Η διάσκεψη των πτηνών. Έτσι κι αλλιώς ο τίτλος δεν επηρεάζει το θέμα ή το νόημα.
Ποιο είναι το νόημα; – θα με ρωτήσετε. Δεν ξέρω, θα σας απαντήσω! Φαντάζομαι ότι θα ξέρουν περισσότερα τα πετεινά του ουρανού, αλλά άντε να συνεννοηθείς μαζί τους. Εδώ ούτε μεταξύ μας δεν τα βρίσκουμε. Δεν μπορούμε να χωρίσουμε δυο γαϊδάρων άχυρα δηλαδή. Αν και φυσικά δεν φταίνε σε τίποτα τα συμπαθέστατα και κατά κανόνα αναξιοπαθούντα τετράποδα. Μέχρι και βρισιά έχει γίνει το να σε λένε γαϊδούρι. Τις πταίει; –αναρωτιόταν– παίζοντας τον άσχετο, ο Χαρίλαος Τρικούπης. Φταίει το ζαβό το ριζικό μας [...] Φταίει το κεφάλι το κακό μας, απαντούσε αργότερα ο πιο σχετικός με αυτά Κώστας Βάρναλης.[4]
Ξέφυγα πάλι! Λίγα λόγια για τα έργα λοιπόν ή καλύτερα για τα ποιήματα:
Σ' αυτό του Attar, τα πτηνά μαζεύονται για ν' αποφασίσουν ποιο θα ηγείται. Ο σοφός τσαλαπετεινός προτείνει να εκλέξουν τον μυθικό Simorgh. Αλλά για να βρούνε τον τόπο κατοικίας του θα πρέπει να διαβούνε επτά κοιλάδες. Αυτές της αναζήτησης, της αγάπης, της γνώσης, της αποστασιοποίησης, της ενότητας, του θαυμασμού και της εκμηδένισης. Τα τριάντα που επιβιώνουν από τις κακουχίες του ταξιδιού συνειδητοποιούν ότι αυτά τα ίδια είναι το Simorgh. Στα περσικά, διάβασα ότι, σημαίνει si (τριάντα) + morgh (πτηνά). Η σκιά δεν είναι δυνατό να διαχωριστεί από τον/την δημιουργό της· είναι το ίδιο. Όπως ο ήλιος στον καθρέφτη. Δυσκολονόητες, αν όχι υπερβατικές, έννοιες. Εκτυλίσσεται σε περίπου 1430 στίχους.
Αυτό του Chaucer δεν βρίσκεται στο ίδιο μήκος κύματος. Είναι λιγότερο φιλοσοφημένο ή μυστικιστικό. Άλλωστε αυτός ήταν γραφειοκράτης! Αλλά –απ' ό,τι φαίνεται– και ρομαντικός. Περιγράφει ένα όνειρο του συγγραφέα, όταν αποκοιμιέται διαβάζοντας τον Κικέρωνα και βρίσκεται, όπως όλοι μας σε τέτοιες συνθήκες, κάπου αλλού. Εκεί συναντάει διάφορα, γνωστά μας από τα παλιά, άτομα αλλά και πτηνά που συναντάμε ακόμα σήμερα. Αυτά όμως, για κάποιο περίεργο λόγο, θέλουν να ζευγαρώσουν! Όπως και να το κάνουμε μας ζηλεύουν – ή το αντίθετο. Τις επιθυμίες τους επιβλέπει η Φύση. Για κάποιοn περίεργο λόγο καταφέρνει να τα βάλει σε σειρά! Δεν έλεγα αλήθεια λοιπόν ότι δεν είναι φιλοσοφημένο! Εκτυλίσσεται σε περίπου 700 στίχους.
Να σας αφήσω λέγοντας ότι, εντελώς συμπωματικά, το άρθρο αυτό ολοκληρώθηκε στις 14 Φεβρουαρίου, ημέρα κατά την οποία τιμούμε τον άγιο Βαλεντίνο. Να προσθέσω λοιπόν ότι ο Chaucer αναφέρει την επέτειο αυτή στο ποίημά του! Εικάζεται ότι είναι από τις πρώτες λογοτεχνικές αναφορές στην ημέρα των ερωτευμένων· πτηνών ή μη. Άρα, ήταν και αρκετά ρομαντικός τελικά ο διπλωμάτης.
ΥΓ.: Θα ήταν ασυγχώρητη παράλειψη από πλευράς μου να μην αναφέρω ότι χίλα πεντακόσια χρόνια(!) πριν από το ποίημα του Attar of Nishapur είχε διδαχθεί στην Αθήνα η κωμωδία του Αριστοφάνη Όρνιθες. Σ' αυτήν πρωτοστατεί επίσης ο τσαλαπετεινός! Τα υπόλοιπα, με τους θεούς, μας είναι λίγο πολύ γνωστά.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Σημειώσεις του συντάκτη:
Ο τίτλος του άρθρου είναι λογοπαίγνιο στο νόημα της λέξης βουλή: το θέλημα ή το κοινοβούλιο. Ορισμένες πληροφορίες προέρχονται από ιστοσελίδες του διαδικτύου. Οι όποιες μεταφράσεις οφείλονται στον συντάκτη του άρθρου.
[1] Για τα αραβικά ονόματα επιλέχθηκε η απόδοσή τους στην παγκοσμιοποιημένη αγγλική.
[2] Διονύσης Σαββόπουλος, Αχαρνής
[3] Ομάρ Καγιάμ
[4] Από το ποίημα Οι μοιραίοι
Ενδεικτική βιβλιογραφία: Persian Poems (εκδόσεις Everyman's Library Pocket Poems), Rubaiyat, Bird Parliament (εκδόσεις Phoenix), The Parliament of Fowles (Kindle edition).
